نمایشگاه کارگاه بایسنغر: پرسش‌ها و روایت‌ها
رضا دبیری‌نژاد
موزه دار
نمایشگاه‌های موزه‌ای برای این برپا می‌شوند تا آثاری را برجسته سازند. آثار موزه‌ای دارای ارزش‌های چندگانه هستند و با یک بار دیده شدن و گفته شدن به تمامی دیده نمی‌شوند و ارزش آنها درک نمی‌شود بلکه آنها باید همیشه جاری باشند و برای جاری شدن باید در معرض گفت‌و‌گوها و روایت‌ها قرار گیرند تا مدام به یاد آورده شوند و روشن‌تر و برجسته‌تر شوند. آثار ایرانی-اسلامی در موزه‌های ایران بسیار زیادند و همین زیاد بودن کمتر فرصت برجسته‌سازی آنها را داده است چرا که به اندازه کافی آثار ندیده که فرصت دیده شدن نیافته‌اند وجود دارد و امکانات و فرصت‌های موزه‌های ایران برای نمایش نیز محدود است. از سوی دیگر فهم آثار هنری ایرانی-اسلامی پیچیدگی‌های خاص خود را دارد که نیازمند اشراق‌های تاریخی، تکنیکی و شناخت هنری از این فرهنگ است که کمتر به ادبیات همگانی و روایی تبدیل شده‌اند. از این رو نمایشگاه‌های موضوعی در زمینه هنرهای ایرانی-اسلامی این فرصت را فراهم می‌کند تا هر بار این آثار از منظری دیده شوند و بسیاری از پرسش‌ها و ناشناختگی‌های این آثار بیان شود و این آثار بیشتر در معرض تماشا و آشنایی قرار گیرند.
نمایشگاهی که با عنوان کارگاه بایسنغر در موزه ملی ملک برپا شده است از این جهت قابل توجه است. از سویی بایسنغر از جمله شخصیت‌های تاریخی دوره تیموریان است که نام او در هنرمندی و حمایت از هنر بر سر زبان‌ها بوده است و از همین رو برای پژوهشگران هنرهای ایرانی-اسلامی جذاب بوده است، به همین میزان نیز افسانه‌ها، قصه‌ها و انتساب‌های آثار مختلف به او وجود دارد که شخصیت او را در خیال و ابهام جای داده است و هر بار که اثری منتسب به او نمایش داده شده یا مطرح شده است این امکان را فراهم کرده است تا چالش‌هایی پدید آید. نمایشگاه کارگاه بایسنغر آثار نامداری را به شکل عینی یا روایی در خود جای داده است که در تاریخ هنر ایران برجسته هستند.
نمایشگاهی که با قرآن بایسنغری شروع می‌شود؛ قرآنی که اوراق آن در موزه‌های مختلف از موزه ملی ایران تا موزه قرآن آستان قدس رضوی و موزه ملک و موزه‌های نامدار و حتی مجموعه‌های خصوصی جای گرفته است و همواره روایت‌های مختلفی برای پیدایش آن وجود داشته است از انتساب آن به بایسنغر تا برادرش و همه اینها در نمایش آثار و مباحثه متخصصین به وجود می‌آید، بعد از آن باید به شاهنامه بایسنغری اشاره کرد که نمونه‌ای در کاخ گلستان و نمونه دیگر در موزه ملک قرار دارد. پس از آن باید به کتیبه مسجدگوهرشاد اشاره کرد که به نام مادر بایسنغر میرزای تیموری شناخته شده است و بر این کتیبه امضا و نام بایسنغر وجود دارد که سندی برجسته در هنرمندی بایسنغر میرزا است. در کنار آن باید از خمسه نظامی و دیوان خواجوی کرمانی در کتابخانه و موزه ملی ملک یا قطعاتی از مجموعه‌های خصوصی و تصاویری از مجموعه‌های خارج از ایران اشاره کرد. وقتی این آثار از مراکز مختلف کنار هم قرار می‌گیرند سبب می‌شود یک روایت کامل‌تر از یک شخصیت و کارگاه هنری شکل گیرد که هنرمندان مختلف در آن به خلق اثر هنری پرداخته‌اند و در نتیجه بر ارزش آن افزوده می‌شود.
این نمایشگاه می‌تواند فرصتی برای بحث درباره واقعیت این آثار و روایت پردازی بیشتر آن باشد که سبب برندسازی این آثار و هنرمندانش می‌گردد. موزه‌ها و کتابخانه‌های ما و همچنین میراث‌های فرهنگی و هنری ما برای برجسته شدن نیازمند روایت پردازی بیشتر هستند و متأسفانه نفایس هنری موجود در گنجینه‌های کشور به برند تبدیل نشده‌اند تا بتوانند جلوه لازم را داشته باشند و به نماد نهادهای فرهنگی و میراث ملی ما تبدیل شوند. برگزاری نمایشگاه‌های مختلف به شکل موضوعی، روایی و پژوهشی می‌تواند امکان ارزشمند کردن و برندسازی آثار شاخص تاریخی فرهنگی را فراهم آورد.