نیلوفر منصوریه
خبرنگار

 
باغداران و تولیدکنندگان بادام در چهارمحال و بختیاری، صاحب شهرک شدند؛ شهرکی تخصصی با 30 هکتار مساحت و 44 واحد تجاری. اقدامی جدید که در کشور برای نخستین بار در این استان اتفاق افتاده است. به گفته کارشناسان با راه‌اندازی این شهرک بسیاری از مشکلات تولیدکنندگان و صادرکنندگان برطرف می‌شود و برنامه صادرات این محصول استراتژیک نظام‌مند و ساماندهی می‌شود. حال به گفته حسین برزگر، رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان چهارمحال و بختیاری، بهره‌برداری از زیرساخت‎‌‎های شهرک تخصصی بادام، در سفر ریاست محترم جمهور به استان آغاز و دفترچه و جواز تأسیس یکی از واحدهای سرمایه‌گذاری به نمایندگی تحویل سرمایه‌گذاران شد.
چهارمحال و بختیاری هرچند قطب تولید بادام آبی کشور است، اما همین محصول استراتژیک خود را به صورت خام صادر می‌کند و باغداران و کشاورزانش به دلیل نبود زیرساخت‌های لازم به منظور بهره‌برداری از ارزش افزوده آن محروم بوده‌اند و محصولات بادام خود را به صورت خام در اختیار دلالان و واسطه‌ها قرار می‌دادند که در نهایت با نام و ویژند (برند) کشورهای دیگر به نقاط مختلف صادر می‌شد و به این ترتیب تلاش یک ساله باغبان به یکباره بی‌حاصل می‌شد.

گونه کم‌آب‌بر
استان چهارمحال و بختیاری به دلیل کوهستانی بودن و شیبدار بودن بیش از 80 درصد سطح اراضی، مستعد توسعه گونه‌های کم‌آب‌بر است. مسئولان امر، در دهه 70 به این نتیجه رسیدند که این اراضی با کمترین سرانه سرمایه‌گذاری و کمترین نیاز آبی، نسبت به گونه‌های باغی بالاترین ارزش افزوده‌ را ایجاد می‌کند.
حسین بزرگر، رئیس جهاد کشاورزی استان چهارمحال و بختیاری در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید: به دلیل سرآمد بودن استان در زمینه تولید بادام، جلوگیری از خام‌فروشی بادام و محصولات باغی، حذف واسطه‌ها و دلالان، صادرات بادام با نام و برند استان و ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی، ساخت نخستین شهرک تخصصی بادام از سال 1398 در دستور کار قرار گرفت و تقریباً از سال گذشته این استان به‌عنوان راهبر زنجیره ارزش بادام کشور انتخاب شد.
به گفته او، دو رویکرد اصلی در شهرک تخصصی بادام وجود دارد. نخست واحدهای درجه‌بندی و بسته‌بندی و دیگری واحد فرآوری. ارزش اقتصادی آب به ازای هر مترمکعب در محصول بادام بالای یک دلار است و ضرورت دارد سرمایه‌گذاری بیشتری در این زمینه داشته باشیم. این در صورتی است که دیگر محصولات این استان کمتر از نیم دلار است.

زنجیره ارزش چیست؟
برزگر می‌گوید: حدود 3 تا 5 درصد تولید ناخالص داخلی استان به صنعت بادام به عنوان زنجیره ارزش محوری در استان چهارمحال و بختیاری وابسته است. به اعتقاد او، بادام سالانه حدود 5 هزار میلیارد تومان ارزش افزوده برای استان دارد و با تکمیل زنجیره ارزش و فعالیت شهرک تخصصی بادام و استقرار واحدهای بسته‌بندی، فرآوری و صادرات از محل استان این ارزش‌افزوده با افزایش دوبرابری مواجه می‌شود که نصیب استان و کشاورزان می‌شود و سهم صنعت بادام در کل تولید ناخالص داخلی استان افزایش پیدا می‌کند.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری، همچنین درخصوص اجرای طرح مقایسه سازگاری ارقام جهانی بادام در استان می‌گوید: ایستگاه تحقیقاتی بادام در روستای سوادجان در زمستان سال گذشته مورد بهره‌برداری قرار گرفت و اجرای ۶۵ رقم و ژنوتیپ تجاری دنیا در این ایستگاه مستقر شد. برای نخستین بار این طرح وارد فاز زایشی و باردهی شد تا بتوانیم ارقام جدیدتری که عملکرد بیشتری دارند و هم به شرایط خشکی و آفات و بیماری‌ها تحمل پذیرتر هستند را معرفی کنیم.
او در حوزه تولید نهال و نهاده نیز می‌گوید: تا قبل از آغاز این دولت، سه نهالستان فعال مورد تأیید مؤسسه تحقیقات ثبت شد و گواهی بذر و نهال داشتیم که خوشبختانه به 16 مرکز تولید نهال با ظرفیت تولید بیش از 2 میلیون اصله نهال در سال توسعه پیدا کرده است.
برزگر به هدف دیگر شهرک تخصصی بادام اشاره می‌کند و می‌افزاید: اصلاح باغات قدیمی و حذف و جایگزینی باغات درجه سه از دیگر اهداف این شهرک است.
او به اجرای سامانه‌های نوین آبیاری تحت فشار اشاره می‌کند و می‌افزاید: این سامانه، بهره‌وری آب را در باغات بادام افزایش می‌دهد. هرچند بادام اصولاً یک گونه کم آب با نیاز آبی پایین و بهره‌وری اقتصادی است ولی ضروری است در مابقی باغات نیز این سامانه‌ها ایجاد شود.
برزگر، ادامه می‌دهد: بعد از آن مرحله فرآوری است که در حوزه فرآوری در کشور ضعف اساسی داریم و باید ساماندهی واحدهای درجه‌بندی و بسته‌بندی در شهرک تخصصی بادام یکجا متمرکز باشند.
حذف دلال‌ها در فرایند خرید و صادرات بادام از دیگر فواید تشکیل این شهرک تخصصی است.

فرآورده‌های بادام
او همچنین به سایر فرآورده‌های بادام اشاره می‌کند و می‌گوید: سایر ارقام غیر از بادام مامایی، مثل بادام‌های بذری، متفرقه و بادام‌های تلخ، پرک بادام، پوره بادام، کره بادام، روغن بادام، خلال بادام، آنزیم‌زدایی مغز بادام برای تولید بادام شور، شیرین و ترش نیز وجود دارد. ارزش بادام‌ها در قیمت جهانی برخی از ارقام کمتر از 5 دلار است که با این روش، ارزش افزوده آن بیش از 20 دلار می‌شود.
به گفته رئیس جهاد کشاورزی استان چهارمحال و بختیاری، ایجاد تشکل‌ها و نهادهای غیردولتی با برنامه‌ریزی مستمر با کمک اتاق بازرگانی به نام انجمن بادام، با محوریت صادرکنندگان، تولیدکنندگان و صنعتگران بادام این انجمن شکل گرفته که با فعالان به صورت ماهانه جلسات خود را برگزار و مسائل و مشکلاتی که در زنجیره بادام وجود دارد را از ابتدای زنجیره تولید تا مرحله بازرگانی و فروش صادارت پیگیری می‌کنند.
برزگر با اشاره به رشد 110 درصدی اشتغال در بخش بادام در شهرستان سامان، ادامه می‌دهد: در حال حاضر صنعت بادام در این منطقه برای 30 هزار تولیدکننده به صورت مستقیم و 20 هزار نفر به صورت غیرمستقیم اشتغالزایی کرده است و اگر بهره‌وری این محصول ارتقا داده شود برای 3 هزار خانواده دیگر نیز با افزایش بهره‌وری 10 درصدی می‌توان فرصت شغلی ایجاد کرد.
در حال حاضر عمده بادام یا به صورت مغز بادام یا بادام خام صادر، یا به صورت بادام خام در کشور مصرف می‌شود. باید تلاش کنیم که فرآورده‌های متنوعی از بادام در کشور تولید و در بازار داخلی عرضه کنیم تا سرانه مصرف بادام تغییر پیدا کند. علاوه بر این به جای صادرات مغز بادام باید بتوانیم فرآورده‌های بادام از قبیل شیر بادام، کره بادام و... را صادر کنیم یا این محصول در بسته‌های 100 تا 250 گرمی که از لحاظ اقتصادی برای خانواده‌ها به صرفه باشد، بسته‌بندی و ارائه شود.

حذف دلالان
وجود واسطه‌ها و دلالان، نداشتن صنایع تبدیلی و تکمیلی، همچنین خام‌فروشی و صادرات بادام با نام و برند کشورهای دیگر از مهم‌ترین مشکلات این محصول در چهارمحال و بختیاری است. برزگر می‌افزاید: باغداران هیچ وقت بدون مسائل و مشکلات نیستند و برای اینکه بتوانیم بازارهای جدید و متنوعی برای باغداران ایجاد کنیم، نیاز است که رویکردمان نسبت به ساماندهی واحدهای سورت و بسته‌بندی تغییر کند. وجود سردخانه، برای ماندگاری بیشتر محصول، بالا رفتن قیمت محصول، حذف دلال‌ها در مسیر خرید، برندسازی و هدایت صادرکنندگان این محصول به شهرک تخصصی بادام و رفع مشکلات خام‌فروشی از اهداف اصلی این شهرک است.
در نهایت با اقداماتی که انجام شده و ساختار انجمن بادامی که ایجاد شده در سال گذشته کمتر از 500 تن مغز بادام صادر کردیم اما در هفت ماه گذشته تاکنون 1100 تن مغز بادام از استان صادر شده است.
او درخصوص حمایت از باغداران نیز می‌گوید: قطعاً در این شهرک با ایجاد واحدهای صنعتی در حد توان‌مان برای منابع تکلیفی و تسهیلات کمک خواهیم کرد. علاوه بر آن واحدهای سرمایه‌گذاری نیز منابعی در زمینه توسعه خدمات مکانیزاسیون و ادواتی که مورد نیاز باشد در اختیار باغداران قرار خواهند داد. علاوه بر آن در زمینه تأمین نهاده‌ها از شرکت‌های بیمه‌ای، حوزه خدمات فنی و مهندسی، واحدهای تأمین و توزیع، فروشگاه‌های توزیع تجهیزات آبیاری، ادوات کشاورزی، فروشگاه سموم و آفات نباتی به تعداد کافی در مناطق حوزه باغی تعبیه شده و در این زمینه مشکلی وجود ندارد.
او در زمینه زمان راه‌اندازی شهرک تخصصی بادام نیز می‌گوید: واحدهای سرمایه‌گذاری براساس جدول زمانبندی با شرکت‌های صنعتی باید تا دو سال آینده به بهره‌برداری برسند.

بــــرش

جلوگیری از خام فروشی
در حال حاضر عمده بادام یا به صورت مغز بادام یا بادام خام صادر، یا به صورت بادام خام در کشور مصرف می‌شود. باید تلاش کنیم که فرآورده‌های متنوعی از بادام در کشور تولید و در بازار داخلی عرضه کنیم تا سرانه مصرف بادام تغییر پیدا کند. علاوه بر این به‌جای صادرات مغز بادام باید بتوانیم فرآورده‌های بادام از قبیل شیر‌‌بادام، کره بادام و... را صادر کنیم.