فلسطینیانی که هیچ گاه سرزمین مادری را ندیدهاند، چطور قلبشان برای آن میتپد؟
کتاب «نکبت: فلسطین، سال 1984 و دعاوی حافظه» اثر مشترک دو انسانشناس برجسته معاصر (لیلا ابولوقود، تبعیدی فلسطینی و احمد سعدی) است که به همت دکتر احمد نادری (عضو هیأت علمی دانشگاه تهران) و محسن منجی (پژوهشگر غرب آسیا) ترجمه و به همت پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات منتشر شده است. نامگذاری این اثر، براساس واقعهای در سال 1948 در نقطه عطف تاریخ فلسطین (روز نکبت؛ روز تشکیل دولت اسرائیل) است؛ روزی که مهاجرت اجباری و دستهجمعی فلسطینیها با ترک دیارشان شروع شد.
نویسندگان در رویکردی انسانشناختی میکوشند تا به این پرسشها پاسخ دهند که «چگونه هنوز واقعه اشغال فلسطین زنده است و نسلهای جدید با چه فرایندی با آن ارتباط برقرار میکنند؟»، «چگونه فلسطینیانی که هیچگاه سرزمین مادری را ندیدهاند اینگونه قلبشان برای آن میتپد و هویتشان را با آن بازیابی میکنند؟»
این اثر، با رویکرد تاریخی از آنچه که بر فلسطین رفته، نگاشته شده و به خاطرات تاریخی فلسطینیها در سه بخش و 10 فصل اشاره شده است.
بخش اول با عنوان «مکانهای حافظه»؛ سه خاطره با عنوانهای-1 تجاوز در قوله، روستای ویرانشده فلسطینی -2 نقشنگاری گذشته، بازآفرینی میهن و -3 بازگشت به نیمه ویرانهها را شامل میشود.
بخش دوم با عنوان «وجوه حافظه» متشکل از سه خاطره با عنوانهای:-1 تکرار، انباشت و حضور-2 داستانهای زنان از نکبت: میان بودن و دانستن و -3استمرار تروما و مبارزه است.
بخش سوم هم با عنوان «نقصان حافظه» در قالب 4 خاطره با عنوانهای:-1 رجعت رازآلود حافظه -2 جنسیت خاطره نکبت -3 خاطرات فتح: شاهد مرگ بودن در طنطوره و -4 سیاست شاهد، گردآوری شده است. کتاب با مؤخرهای با عنوان «تأملاتی درباره بازنمایی، تاریخ و مسئولیت اخلاقی» پایان مییابد.