یادداشتی به مناسبت بازگشت پیکر دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن چهره ماندگار و پیر فرهنگ و ادب ایران به کشور

استادی اخلاق‌گرا، واقع‌گرا و نقاد

دکتر محمد مهدی اسماعیلی/وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن، یکی از مفاخر و چهره‌های ماندگار علمی و فرهنگی کشور که در طول حیات پربار خود کارنامه زرینی از خویش برجای گذاشته است، 18 ماه پیش دور از وطن، دعوت حق را لبیک گفت. اما چون به وطن، ادبیات، تاریخ و جغرافیای ایران عشق می‌ورزید و سال‌ها عاشقانه درباره مسائل تاریخی و فرهنگی آن قلم زد و به هویت خویش، زبان فارسی و پیشینه غنی تمدنی ایران اسلامی می‌بالید و نسبت به آن عرق داشت، وصیت کرد پیکرش به وطن بازگردانده شود.
استادی که بر خواندن تاریخ تأکید می‌ورزید و فرهنگ را مهم‌ترین موضوع روز و عامل توازن‌دهنده و سلامت اجتماع می‌دانست و بر این اعتقاد بود که فرهنگ ایران به تاریخ پرتموج و عبرت‌انگیز آن پیوند خورده است، پس باید تاریخ خود را درست بشناسیم و بدانیم هدف از بیان و نگارش تاریخ، همانا آموختن تجربیات گذشتگان به دیگران است. چرا که تاریخ سرشار از هشدارهایی عبرت‌آموز است که سهل به دست نیامده‌اند.دکتر اسلامی ندوشن، استادی اخلاق‌گرا، واقع‌گرا و نقاد بود، حقیقت را می‌گفت و می‌نوشت و در قضاوت و داوری‌های تاریخی راه تعهد، انسان‌دوستی و دادگری را پیش می‌گرفت و به دفاع از حقوق مظلومان می‌پرداخت. گواه این مدعا، حق‌طلبی او نسبت به حقوق مردم مظلوم فلسطین در مقابل اسرائیل غاصب بود تا آنجا که در کتاب «روزها» (1391ص 163، جلد4) درباره ظلم اشغالگران صهیونیسم در حق مردم فلسطین که امروز هم شاهد جنایات هولناک آن در غزه و کشتن هزاران نفر مردم بی‌گناه هستیم، می‌نویسد:
«در میان دعوت‌هایی که می‌رسید، تنها موردی که نپذیرفتم از اسرائیل بود. آنها برای بازدید کشورشان از من دعوت کردند، ولی من به علت ظلمی که در حق فلسطینی‌ها شده بود، از آن عذر خواستم. با تأسف این کار را کردم، زیرا بسیار کنجکاو بودم که از سرزمین کهنسال فلسطین که منشأ آن همه آثار شده بود و دو آیین بزرگ یهودیت و مسیحیت از آن سر برآورده بود و به‌خصوص از شهر بیت‌المقدس، دیدن کنم، اما وجداناً نتوانستم خود را راضی سازم. سرانجام به آنها گفتم که حاضرم به هزینه خود به عنوان گردشگر، نه میهمان بیایم، اما آنها که گویا بهشان برخورده بود از این پیشنهاد استقبال نکردند.»
پیر تاریخ و ادب این کهن مرزوبوم که به یقین یکی از استوانه‌های فرهنگی آن بود و هرگز ایران را از یاد نبرد و در راه حقیقت و حق‌طلبی گام نهاد، امروز دیگر در میان ما نیست. اینک که پیکر آن استاد فقید فرزانه با همت و حمیت خانواده گرامی و به سعی و یاری مسئولان فرهنگ‌دوست به کشور باز می‌گردد، امید است پژوهش ونگرش ایشان به تاریخ و حقایق تاریخی همچنان ماندگار و به عنوان الگویی برای نسل جوان به‌ویژه تاریخ‌نگاران باشد.
صفحات
آرشیو تاریخی
شماره هشت هزار و سیصد و سی و یک
 - شماره هشت هزار و سیصد و سی و یک - ۲۷ آبان ۱۴۰۲