ایجاد هم‌افزایی و تحرک در سازمان همکاری اقتصادی اکو برای نقش‌آفرینی بیشتر در نظم رو به تغییر جهان؛ این رویکرد اصلی سخنان رئیس‌جمهور در شانزدهمین اجلاس سازمان همکاری اقتصادی اکو بود که پنجشنبه گذشته در تاشکند، پایتخت ازبکستان برگزار شد. راهبردهای عملی ارائه‌شده از سوی آیت‌الله رئیسی نیز در چهارچوب همین رویکرد کلان قابل درک است، راهکارهایی همچون گسترش تجارت درون‌منطقه‌ای، ایجاد منطقه تجارت آزاد در اکو و نیز اجرایی شدن موافقت‌نامه تجارت ترجیحی محدود (موسوم به اِکوتا). نکته مهم اما استقبال سران و کشورهای حاضر در این نشست، هم از این محورها و رویکردها و هم ظرفیت‌های بالقوه‌ای است که جمهوری اسلامی ایران به لحاظ ژئوپلیتیک و ژئواقتصادی از آن برخوردار است. در این زمینه، باید به ظرفیت‌های ترانزیتی جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد؛ ظرفیتی که به گفته آیت‌الله رئیسی، «تقریبا همه اعضا درباره مزیت‌های مسیر ترانزیتی ایران در اتصال شرق به غرب و شمال به جنوب و محوریت و اهمیت نقش تنظیم‌گری ایران در این زمینه اتفاق‌نظر داشتند.» ترانزیت، البته نقشی است که جمهوری اسلامی ایران برای فراتر از اکو تعریف کرده و در پی اتصال شرق به غرب آسیا و آسیا به اروپا از طریق مزیت‌های ریل، راه و بنادر خود است.

فلسطین و غزه؛ شاخص شرافت کشورها
رئیس‌جمهور سخنان خود در شانزدهمین اجلاس سازمان همکاری‌ اقتصادی اکو را با تشریح و تبیین آنچه اکنون در غزه در جریان است، آغاز کرد. آیت‌الله رئیسی با اشاره به اینکه در یک ماه گذشته، بیش از 10 هزار فلسطینی شامل بیش از 4 هزار و 300 کودک و 2 هزار و 800 زن در بزرگ‌ترین نسل‌کشی قرن در غزه به شهادت رسیده‌اند، اظهار کرد: در این مدت نظام بین‌المللِ موجود از جمله شورای امنیت سازمان ملل، در مواجهه با این حجم از جنایات وحشیانه رژیم صهیونیستی، ناتوان و شکست‌خورده است. رئیس‌جمهور جنایات هولناک رژیم صهیونیستی در حمله به بیمارستان‌ها، مدارس، دانشگاه‌ها و اردوگاه‌ها را بیانگر ماهیت تجاوزکارانه این رژیم و مصداق بارز نسل‌کشی و جنایت علیه بشریت توصیف کرد و افزود: ارتش کودک‌کش رژیم صهیونیستی به پشتوانه امریکا و برخی کشورهای اروپایی، ماشین جنگی خود را علیه مردم بی‌دفاع فلسطین روشن نگه داشته است. جمهوری اسلامی ایران حمایت‌های غرب و در رأس آنها دولت امریکا را عامل تداوم این جنایت می‌داند. وی با بیان اینکه دست ایالات متحده به خون ملت فلسطین آغشته است، تأکید کرد: امروز حمایت از فلسطین و مردم مظلوم غزه، ملاک شرافت کشورهاست و دولت‌های حامی رژیم اسرائیل، بی‌شرف‌ترین و پست‌ترین موجودات روی زمین‌ هستند.
آیت‌الله رئیسی تصریح کرد: اکنون توقف حملات و رساندن کمک‌های بشر‌دوستانه به مردم غزه، از جمله مهم‌ترین اولویت‌های حیاتی است. انتظار داریم تمامی آزادگان و عدالت‌خواهان در سراسر جهان از همه ظرفیت خود برای توقف این جنایات استفاده کنند. رئیس‌جمهور در این بخش از سخنرانی خود، به احترام هزاران زن و کودک به شهادت رسیده در غزه برای دقایقی سخنرانی خود در این اجلاس را متوقف کرد و از حاضرین خواست برای آرامش روح آنان فاتحه‌ای قرائت کنند.

 نظامات بین‌المللی در حال تغییر است
رئیس‌جمهور در بخش دوم سخنان خود، با اشاره به اینکه نظامات بین‌المللی اکنون بیش از هر زمان دیگری در دوره معاصر، در معرض تحول و تغییر قرار گرفته‌اند، تصریح کرد: قاطعانه بر این باوریم که این تغییر، لاجرم باید در راستای تقویت گفتمان عدالت و رهایی از نظام سلطه و اجبار باشد. اینک به‌وضوح چندجانبه‌گرایی در مقابل یکجانبه‌گرایی افسارگسیخته صف‌آرایی کرده است. آیت‌الله رئیسی براساس چنین مقدمه‌ای، با اشاره به اینکه اقتصادهای نوظهور و کشورهای در حال توسعه برای ایفای نقش در پی‌ریزی نظم نوین جهانی، توانمندتر از همیشه هستند، تأکید کرد: شبکه همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای و چندجانبه بین کشورها می‌تواند به این مهم کمک کند. وی در این راستا، اکو و سازکارهای همکاری آن در منطقه را ظرفیتی غیرقابل انکار توصیف و تأکید کرد: امروز جمهوری اسلامی ایران با همراهی و همکاری بسیاری از کشورهای مستقل و شرکای بین‌المللی خود، برای پی‌ریزی نظامی عادلانه بر مبنای احترام و همگرایی چندجانبه در حال حرکت است. در این مسیر جمهوری اسلامی ایران در تلاش است با در پیش گرفتن سیاست همسایگی و همگرایی و حضور فعال در سازکارهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، نقش مؤثرتری در برقراری امنیت و ایجاد منافع مشترک گروهی داشته باشد.

پیشنهادهای عملیاتی رئیسی برای اکو
رئیس‌جمهور در بخش سوم سخنان خود در این اجلاس، به تبیین ظرفیت‌های عملی و راهکارهای اجرایی ارتقای همکاری‌ها در سازمان اکو پرداخت. آیت‌الله رئیسی با اشاره به اینکه در نشست قبلی سران در عشق‌آباد، آزادسازی بیشتر تجارت درون‌منطقه‌ای، تقویت و تکمیل شبکه‌های مواصلاتی منطقه‌ای و توسعه همکاری‌ها در حوزه ترانزیت و تجارت انرژی را برای افزایش سطح همکاری‌های ضروری برشمردم، ادامه داد: پیشنهاد مؤکد اینجانب آن است که دبیرخانه و اعضا، با جدیت روی این ضرورت‌ها متمرکز شوند و برآیند توافقات حاصله را در فرایند بازنگری «چشم‌انداز 2025 اکو» که قرار است در سال آینده انجام شود، وارد کنند. رئیس‌جمهور با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران آماده است ظرفیت‌های خود در این حوزه‌ها از جمله انرژی، مواصلات، فناوری و سایر حوزه‌های مورد علاقه کشورهای عضو را در راستای این خیر و منفعت جمعی، به اشتراک گذارد، اظهار کرد: یکی از حوزه‌هایی که کماکان منتظر توجه و اقدام جدی اعضای اکو است، حوزه تجارت درون‌منطقه‌ای است. انتظار می‌رود گام مهم و مؤثری برای اجرای دستورالعمل مندرج در «چشم‌انداز 2025 اکو» در خصوص ایجاد منطقه تجارت آزاد در اکو برداشته شود و همچنین موافقت‌نامه تجارت ترجیحی محدود (موسوم به اِکوتا) نیز بعد از دو دهه اجرا شود. آیت‌الله رئیسی، جریان روان تجارت درون‌منطقه‌ای را یکی از پیش‌نیازهای قطعی همگرایی و تعاملات موفق اقتصادی در اکو برشمرد و گفت: بر همین اساس، جمهوری اسلامی ایران که ریاست دوره‌ای اکو را در سال 2024 بر عهده خواهد داشت، شعار خود را «منطقه اکو؛ توانمند و تاب‌آور از طریق گسترش تجارت درون‌منطقه‌ای» برگزیده است. از همه کشورهای عضو انتظار داریم برای برداشتن گام‌های مؤثر در راستای تحقق این شعار، با جمهوری اسلامی ایران همراهی کنند. حمایت از «مکانیسم مشورتی محیط زیستی اکو» و نیز ضرورت اجرای برنامه‌ای از سوی اکو در کمک به مردم افغانستان از دیگر محورهای سخنان آیت‌الله رئیسی بود.

آمادگی ایران برای ریاست سازمان اکو
رئیس‌جمهور در پایان، با اشاره به عزم و تصمیم ایران برای بسیج کردن منابع و انرژی بیشتر برای رونق همکاری‌ها در اکو، اعلام کرد که در دوره ریاست دوره‌ای بر اکو در سال 2024 نیز برنامه‌هایی را طراحی و با مشورت اعضا و دبیرخانه اجرایی خواهیم کرد. وی ابراز امیدواری کرد که در نشست بعدی وزرای امور خارجه اکو در اواخر سال 2024 به میزبانی جمهوری اسلامی ایران، شاهد تصمیمات راهگشا باشد.