بهزادانگورج
کارشناس منابع طبیعی

اگرچه ایران از لحاظ پوشش گیاهی جزو کشورهای کم پوشش محسوب شد و مدیریت سنتی در منابع طبیعی نیز تاکنون قادر به اجرای برنامه‌های مفید و مؤثر برای تغییر و تحول و توسعه نشده است اما ایران از لحاظ کارشناسی و دانش و تخصص مرتبط با مدیریت منابع طبیعی بسیار غنی‌تر از کشورهای منطقه در مقابله با خشکسالی است!
در مورد اثرات خشکسالی مهاجرت‌ها در قرون گذشته به نسل حال و آینده با چند درس آموخت می‌گوید؛ روی دوستی با کشورهای منطقه نباید حساب باز کند بلکه باید برنامه مقابله با اثرات خشکسالی را مبتنی بر عقلانیت تهیه و به اجرا بگذارد.
بنابراین باید از انتقال آب حوزه به حوزه و برداشت آب از سفره‌ها و ذخایر زیرزمینی صرف‌نظر و به امکان استحصال آب از میزان کاهش تبخیر و افزایش جذب و نفوذ ریزش جوی اندیشه و اکتفا کرده و در مصرف قناعت پیشینه کرد.
تراکم و افزایش پوشش گیاهی متضمن بقای کشور در ریل تحول و توسعه است و طبعاً ادامه روند تخریب و کاهش پوشش گیاهی، بستری برای تبدیل تهدیدات زیستی به بحران‌ها و لاجرم مهاجرت جمعی اجباری بسیاری از آبادی‌ها و شهرها تا ۱۰ سال آتی است.
متوسط بارندگی کشور روند کاهشی دارد، در حالی‌که میزان افزایش تخریب نیز در حد سه برابری طبعاً با روند از دست دادن پوشش گیاهی و افزایش دما با یک روند افزایشی مواجه است.
یک مؤلفه از تصمیم و رفتار مبتنی بر عقلانیت و پرمزیت این است که در دیم‌زارهای مناطق کوهستانی کشور، برای ایجاد پوشش گیاهی دائمی جهت افزایش جذب و نفوذ بارش و ریزش‌های جوی و کاهش میزان تبخیر و کاهش فرسایش خاک، گیاهان چند ساله مقاوم به تنش خشکی دیم بکارد.
چند مزیت پوشش گیاهی دائمی در دیم زارها به مانند: دایر کردن اراضی بایر و رها شده - حفظ کاربری اراضی - همیشه سبز بودن مناطق کوهستانی - توسعه زنبورداری - تولید علوفه و توسعه دامپروری - توسعه گردشگری - بهبود تنوع زیستی و... هر یک خود به تنهایی ظرفیت بالقوه دارای فرصت قابل بهره‌برداری هستند.
در سامانه جامع پهنه‌بندی وزارت جهاد کشاورزی(آمار نامه ۱۴۰۰ – ۱۴۰۱) تاکنون اطلاعات عمومی ۵، ۲۸۳، ۷۰۰ بهره بردار شامل: ۵، ۲۸۱، ۵۴۳ بهره بردار حقیقی و ۴، ۱۷۲ بهره بردار حقوقی، از سطح ۹۷، ۷۷۵ آبادی و ۱، ۴۱۶ شهر تحت پوشش در ۴۷۰ شهرستان ثبت شده است. نکته قابل تأمل این است که در برنامه‌های وزارت جهاد کشاورزی استحصال آب تجدیدپذیر و پایدار بی‌رنگ است. باوصفی که می‌توان بر عملکرد در واحد سطح محصولات زراعی در حدود ۱۲، ۵۷ میلیون هکتار سطح کشت در سال زراعی ۱۴۰۰ - ۱۴۰۱ تأمل کرد که ۴۸، ۴۱ درصد اراضی تحت کشت دیم بوده است، اما از میزان تولید ۸۴، ۷۷ میلیون تن محصول زراعی کشور تنها ۷، 40 میزان تولید از اراضی دیم برداشت شده است.
هدفگذاری کاهش فرسایش خاک - کاهش تبخیر - افزایش جذب بارش‌ها، در کنار مزیت‌های احصا شده بالا! که هر یک در زنجیره تولید محصولات زراعی به‌عنوان اقدامی برای ایجاد فرایند ارزش افزوده برای محصولات تولیدی محسوب می‌شوند، می‌تواند بر تهیه و اجرای یک برنامه ملی برای نیل به خواسته تأکید داشته باشد.
اراده جهش تولید در دیم‌زارها تحسین برانگیز است، اما جهش تولید با افزایش پوشش گیاهی مزیت دارد و اصرار به کشت گیاهان یک‌ساله در دیم‌زارها! علاوه براقتصادی نبودن کشت و کار، در رابطه با برنامه مقابله با اثرات خشکسالی به سبب اینکه، ادامه روند متداول کاهش توان جذب و نفوذ بارش‌ها - فرسایش خاک - افزایش تبخیر است، فاقد ترجیح و توجیه اقتصادی است.