زنان، کلید توسعه پایدار سلامت
دکتر صدیقه صلواتی
عضو هیأت علمی دانشکده علوم پزشکی و دبیر برنامه شهر سالم و ایمن مراغه
نقش و جایگاه مهم زنان به عنوان کارکنان رسمی بخش سلامت از جمله بیمارستان‌ها، مراکز بهداشتی و درمانی و ارائه دهندگان خدمات سلامت قابل کتمان نیست و از سوی دیگر نقش و وظایف‌شان در مراقبت از سلامت جسمی، روانی و اجتماعی اعضای خانواده، آنان را به بازیگران بی‌بدیلی در تأمین سلامت همه جانبه مردم تبدیل کرده است.
این در حالی است که در هر کشوری با هر درجه از توسعه یافتگی، همواره سلامت زنان و کودکان بیش از سایر اقشار جامعه تحت تأثیرات و عوارض منفی ناشی از خطرات زیست محیطی و چالش‌های اقتصادی و اجتماعی ناشی از شهرنشینی قرار می‌گیرد. برای مثال زیرساخت‌های حمل و نقل ناایمن و نابرابر، تأثیرات منفی بیشتری بر فرصت‌های اقتصادی برای زنان در قیاس با مردان دارد، تأثیر مضرات آلودگی هوا بویژه در دوران بارداری بر زنان بیشتر است، زنان سهم بیشتری از شهروندان کم درآمد را به خود اختصاص می‌دهند و در زمان بلایا و بحران‌ها آسیب پذیرترند.
همواره بر این تأکید می‌شود که توانمندسازی و مشارکت جامعه عنصر اصلی تمامی برنامه‌های توسعه پایدار از جمله توسعه پایدار سلامت و برنامه‌هایی چون شهر سالم، روستای سالم و محله سالم است. توانمندسازی زنان برای ایفای نقش و مشارکت مؤثر را می‌توان محور اساسی برای پیشبرد چنین برنامه‌هایی دانست.
برخی کشورهای منطقه مدیترانه با پی بردن به این مهم، از سال 1990 دو پروژه توسعه زنان و شهر سالم را همزمان آغاز کردند و برخی شهرهای پیشرو، تجارب ارزشمندی در زمینه اجرای پروژه‌های عملیاتی و کاربردی مسأله محور از طریق آموزش زنان و افزایش آگاهی آنها و استفاده از این ظرفیت در بهبود سواد سلامت و مشارکت زنان در فعالیت‌های اجتماعی سلامت محور داشته‌اند. همچنین توانمندسازی زنان و مهارت افزایی آنان برای مشارکت در پروژه‌های درآمدزایی از دیگر دستاوردهای شهرهای سالم برای زنان بوده است.
سیاستگذاری حساس به جنسیت در مدیریت شهری به برقراری عدالت جنسیتی و محافظت از سلامت زنان منجر شده و از جمله تجربه‌های مفید و مؤثر در برنامه‌های توسعه پایدار سلامت است. به طور مثال برخی شهرهای دنیا تجارب مؤثری در طراحی شهری و سیستم حمل و نقل بر اساس جریان‌سازی جنسیتی داشته‌اند و با پی بردن به این مهم که ترجیحات حمل و نقل و الگوی تحرک درون شهری زنان اغلب پایدارتر از مردان است، سیاست‌های حمل و نقل عمومی را با نیازهای زنان منطبق کرده‌اند که این منجر به افزایش رفاه حال و بهبود فرصت‌های اقتصادی برای این شهروندان شده است.
زنان در برنامه‌های توسعه پایدار سلامت، هم باید نقش ویژه‌ای در چرخه سیاستگذاری سلامت به عنوان تدوینگر، مجری و ناظر بر سیاست‌های سلامت شهری داشته باشند و هم به عنوان مخاطبان و مؤثران اصلی این سیاست‌ها مورد توجه قرار گیرند.