ادای احترام به صنعت گردشگری و نقش آن در توسعه روستاهای گردشگرپذیر
بهترین دهکده های گردشگری جهان چه ابتکاراتی به خرج داده اند؟
نرگس فاضلی
کارشناس طبیعت‌گردی معاونت گردشگری
سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) فهرست بهترین دهکده‌های گردشگری سال 2023 را در بیست‌وپنجمین مجمع عمومی خود اعلام کرده است. این رویداد که هفته گذشته در سمرقند ازبکستان برگزار شد، ادای احترام و ستایش از روستاهایی بود که با ابزار گردشگری در توسعه مناطق روستایی و حفظ مناظر، تنوع فرهنگی، احترام به محیط طبیعی، انتفاع جوامع بومی و... نقش دارند.
در سال سوم برگزاری این رویداد 54 روستا از میان 45 عضو سازمان جهانی گردشگری انتخاب شدند که نام روستای کندوان ایران نیز در این لیست قرار دارد. در سال 2021 تعداد 44 روستا از 32 کشور و در سال 2022 تعداد 32 روستا از 22 کشور به عنوان بهترین روستاهای جهانی گردشگری انتخاب شدند و به‌طور کلی تا به امروز، 130روستا به عنوان بهترین روستاهای گردشگری جهان شناخته شده‌اند.
سازمان جهانی گردشگری، یکی از راه‌های پیشرفت در حوزه توسعه روستایی را گردشگری می‌داند، تا جایی که زوراب پولولیکاشویلی، دبیر کل UNWTO می گوید: «گردشگری می‌تواند نیروی قدرتمندی برای فراگیری، توانمندسازی جوامع محلی و توزیع منافع در مناطق مختلف باشد. ابتکار بهترین دهکده‌های گردشگری، این صنعت را کاتالیزوری برای توسعه و رفاه روستاها می‌داند.»
در این پروژه روستاهای دنیا در 9 حوزه کلیدی «منابع فرهنگی و طبیعی»، «ترویج و صیانت از منابع فرهنگی»، «پایداری اقتصادی»، «پایداری اجتماعی»، «پایداری زیست محیطی»، «توسعه گردشگری و یکپارچه‌سازی زنجیره ارزش»، «حاکمیت و اولویت‌بندی گردشگری»، «زیرساخت و اتصال»، «بهداشت»، «ایمنی» و «امنیت» مورد بررسی قرار گرفته است.
مهم ترین موضوع اجرای گردشگری پایدار و توسعه روستاها از طریق گردشگری است. شاید یکی از موارد بسیار ساده اما حائزاهمیت که در پروژه روستاهای جهانی مورد توجه قرار گرفته است، بهره برداری و نمادسازی از «داستان‌ها، افسانه‌ها، آیین‌ها و جشن‌های اساطیری» روستاها است که به فستیوال‌ها و برنامه‌های مردمی تبدیل می‌شوند و تعداد زیادی از گردشگران را به خود جذب می‌کنند و همین می‌شود که یک جشنواره یا آیین می‌تواند زنجیره ارزش گردشگری در یک روستا را تکمیل کند. مراسم شکرگزاری روستای چاوین (CHAVÍN DE HUÁNTAR) پرو، داستان طلسم روستای موسان(MOSAN) کره‌جنوبی و تبدیل آن به برند گردشگری این روستا، جشنواره اسب‌سواری روستای لفیس(LEPHIS) کشور اتیوپی و... این روستاها را به برندگان جایزه روستای جهانی گردشگری سال 2023 تبدیل کرده است.
اشتغال زنان
موضوع زنان و اشتغال و مشارکت آنها در عرصه گردشگری و همچنین ارج نهادن به آنها یکی دیگر از موضوعات مهم در انتخاب روستاهاست؛ پروژه«داستان خانه من» در روستای سیرنگ (SIRINCE) ترکیه این روستا را به یک روستای برنده تبدیل کرده است. شهرداری این روستا با تأسیس یک مهدکودک امن برای زنان شاغل گردشگری روستا توانسته علاوه بر جایزه گردشگری جهانی، جایزه «تغییر برابری جنسیتی» را در بخش «بهترین روش برای حمایت از زنان کار» توسط مرکز بین‌المللی اولوف پالم در سوئد دریافت کند. شورای حفاظت و تحقیقات روستای دانگ‌باک(DONGBAEK) کره‌جنوبی یکی دیگر از روستاهای برنده است که 10 زن، مشاغل گردشگری روستا را برنامه‌ریزی و راه‌اندازی می‌کنند.
کندوان
یکی دیگر از موضوعات قابل‌توجه در پروژه روستاهای جهانی گردشگری، امتیاز ویژه مراکز اقامتی منطبق با مصالح بومی و مشارکت جوامع محلی در زنجیره ارزش گردشگری روستاست؛ کران‌های روستای کندوان و مشارکت مردم در تبدیل خانه‌هایشان به مراکز اقامتی یکی از موضوعات مورد توجه در انتخاب کندوان به عنوان روستای جهانی است، همچنین هتل پنج‌ستاره روستای کندوان و تولید و توزیع صنایع دستی روستا از دیگر نقاط برجسته این روستای کشورمان در یک رقابت بین‌المللی است.همه 54 روستای برنده سال 2023 نکات قابل توجه و منحصربه‌فرد خود را برای برجسته شدن در میان روستاهای دنیا دارند؛ اما آنچه بسیار مهم است، تعهد این روستاها به ارکان گردشگری پایدار است. بسیاری از این روستاها دارای مناطق بسیار باارزش همانند مناطق حفاظت‌شده هستند که با اجرای طرح‌های اکوتوریسمی رویکرد حفاظتی خود را نسبت به این مناطق نشان می‌دهند. فعالیت سیستم‌های دیجیتال و زیرساخت‌های الکترونیکی، برنامه‌های مراقبتی و حفاظتی از منابع فرهنگی و تاریخی، مشارکت جوامع محلی، سیستم‌های حمل‌ونقل منظم برای گردشگران، مراکز پذیرایی و اقامتی به تعداد قابل توجه، تمرکز بر فعالیت‌های طبیعت‌گردی و... در بیشتر روستاهای برنده رعایت شده‌اند. پروژه روستاهای گردشگری جهانی پیامی فراتر از توجه به داشته‌ها و زیبایی‌های روستاها دارد و آن این است که چطور گردشگری می‌تواند این دارایی‌ها را در طول زمان حفظ و روستا و ساکنانش را ثروتمند کند.
ابتکار روستاهای جهانی گردشگری در سال‌های آینده نیز ادامه دارد و به نظر می‌رسد با توجه به ظرفیت و داشته‌های غنی روستاهای‌مان باید گامی فراتر برداریم؛ ایجاد مسیرهای گردشگری موضوعی، برند شدن در یک محصول کشاورزی، تهیه بسته‌های جشنواره‌ها و آیین‌ها برای گردشگران، برگزاری کلاس‌های آموزشی در روستا، مشارکت و همراهی با جوامع محلی، توسعه اقامتگاه‌های بومی و سنتی، ابتکارات حفاظتی در حوزه فرهنگ و محیط زیست و ده‌ها موارد دیگر که مرتبط با گردشگری پایدار است، بدون شک به حضور و معرفی روستاهای ایران در رقابت‌های بین‌المللی کمک شایانی خواهد کرد و زیبایی‌های ایران را به جهانیان نمایش می‌‌دهد.
بــــرش
آموزش گردشگری پایدار در هیگوئراس /مکزیک
اساس گردشگری پایدار، آموزش است و این موضوع در انتخاب روستاهای جهانی سهم داشته است؛ «روستای‌هیگوئراس(HIGUERAS) مکزیک» با ایجاد یک «مرکز تفسیری برای آموزش زیست‌محیطی پایدار (مرکز ایدئاس)» و ایجاد مرکز اجتماعی هیگوئراس تعهد قوی خود را به پیشرفت تحصیلی ساکنان خود نشان داده است و با ایجاد فرصت‌های آموزشی زیادی برای ساکنانش توانست در سال 2023 روستای جهانی گردشگری شود