کاهش نزولات جوی آهوهای منطقه حفاظت شده نیشابور را به حاشیه روستاها کشانده است
آهوها فرق کشتزار و سبزه‌زار را نمی‌فهمند
شهلا منصوریه
خبرنگار
آهوهای چشم درشت و زیبا از منطقه حفاظت شده «رئیسی نیشابور» خارج می‌شوند و به سمت روستاهای اطراف می‌روند. خشکسالی و نبود علوفه آنها را به سمت کشتزارهای 30 روستا که در اطراف منطقه هستند هدایت می‌کند. راهکاری که یا موجب شکارشان می‌شود یا در جاده‌ها تلفشان می‌کند. علی کشمیری، عضو هیأت مدیره شبکه سمنهای محیط زیستی استان خراسان رضوی به «ایران» می‌گوید: آهوها توان تشخیص گیاهان داخل منطقه حفاظت شده با زمین‌های کشاورزی را ندارند و به همین جهت به مزارع و باغ‌های روستاهای اطراف می‌روند. هادی ناصری، مسئول روابط عمومی آموزش و مشارکت‌های مردمی اداره محیط زیست نیشابور هم مهاجرت‌های گونه‌های جانوری و حیات وحش منطقه به خاطر خشکسالی را بسیار آسیب‌پذیر می‌داند و می‌گوید: امسال در پی تداوم خشکسالی‌ها حدود 15 رأس آهو، شغال و روباه تلف شده‌اند.
تعارضات، تصادفات و شکار
سال 1400 بود که به دلیل به خشکسالی گسترده، اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی برای نجات حیات وحش مناطق حفاظت شده از جمله رئیسی نیشابور، از سازمان‌های مردم نهاد، صاحبان صنایع و افراد خیر برای همیاری بیشتر از قبل، دعوت کرد. اکنون دو سال است که مردم و سازمان‌ها پای کار هستند و با راه‌اندازی پویش‌هایی، برای جانوران در معرض خشکسالی علوفه و آبشخور تهیه می‌کنند. علی کشمیری که مسئول کارگروه حیات وحش دیده بان آب، هوا و زمین است می‌گوید: امسال وضعیت خشکسالی بویژه در استان خراسان به مراتب بدتر و وخیم‌تر از سالهای گذشته است.
او در پاسخ به این سؤال که آیا دادن علوفه به حیات وحش درست است یا خیر می‌گوید: با توجه به وضعیت خشکسالی، غذایی برای تغذیه آهوها در این منطقه وجود ندارد. به گفته او، آهو حیوان مینیاتوری است و نسبت به حیواناتی مثل قوچ و میش ضعیف و کم توان است. زیستگاه آهو مناطق دشتی، تپه ماهور و نیمه بیابانی است که پوشش گیاهی لازم در زمان خشکسالی را ندارد. به همین جهت در این‌گونه مواقع حیوان از زون حفاظت شده خارج و به مزارع کشاورزی اطراف می‌رود. این مهاجرت، یعنی شروع تعارض و بازنده این تعارض آهوها هستند. اما با تخلیه مقداری علوفه در قسمت اصلی منطقه حفاظت شده، آهوها از منطقه خارج نمی‌شوند و خطری آنها را تهدید نمی‌کند. کشمیری ادامه می‌دهد: دادن علوفه به صورت دستی به آهوها به معنای شرطی و دستی کردن آهو نیست. آهوها زمانی که از علوفه تخلیه شده استفاده می‌کنند، از صدها متر دورتر متوجه حضور انسان می‌شوند و منطقه را ترک می‌کنند و به این صورت به هیچ وجه وابستگی به انسان پیش نیامده و نخواهد آمد.به گفته این فعال محیط زیست، مطمئناً اگر وضعیت بارندگی خوب باشد و پوشش گیاهی غنی باشد نیازی به تغذیه دستی و توزیع علوفه نیست اما در چنین شرایطی برای زنده ماندن این حیوان مجبور به توزیع علوفه هستیم، چون حیوانات بدون کمک، در سطح بسیار گسترده تلف خواهند شد و ترمیم جمعیت آنها بسیار دشوار است.
داستان یوزی به نام «ایران»
او در پاسخ به این سؤال که آیا مهاجرت حیات وحش مهاجرت همه حیوانات را دربرمی‌گیرد، به ماجرای خشکسالی سال 96 پناهگاه حیات وحش میاندشت در خراسان شمالی اشاره می‌کند و می‌گوید: در آن زمان گله‌‌ای آهو به روستاهای اطراف می‌رفتند تا از منابع آبی و مزارع کشاورزی استفاده کنند. یک خانواده یوز که شامل مادر و سه توله یوز بود، گله‌های آهو را تعقیب می‌کنند و تا کنار روستا می‌آیند. نتیجه آن صید و قاچاق توله یوزی بود که به «ایران» معروف شد و اکنون در مرکز نگهداری یوز سمنان نگهداری می‌شود. بنابراین وقتی یکی از گونه‌های حیات وحش دچار آسیب شود این آسیب بقیه را هم دربرمی‌گیرد و کل اکوسیستم منطقه را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
2 تن علوفه برای آهوها
فرشته تقی‌زاده، عضو هیأت مدیره شبکه سمنهای محیط زیستی خراسان رضوی هم به «ایران» می‌گوید: با توجه به شدت گرفتن خشکسالی در سالهای اخیر و کاهش نزولات جوی در منطقه حفاظت شده رئیسی نیشابور، از طریق محیط زیست نیشابور و محیطبانی منطقه رئیسی مطلع شدیم، آهوان بدلیل نبود علوفه در منطقه رئیسی، به حاشیه روستاها و مزارع اطراف می‌روند. او که دغدغه محیط زیستی و حیات وحش دارد، نگران است که شرایط اقلیمی، موجبات مرگ حیوانات را فراهم کند.آهوان به دنبال علوفه از منطقه حفاظت شده خارج می‌شوند و خطر شکار، تصادف و مرگ در کمین آنهاست. به همین جهت برای جلوگیری از این تهدیدات، انجمن دیده‌بان آب، هوا، زمین اقدام به جلب مشارکت مردمی تحت عنوان پویش نجات حیات وحش کرد و توانست مقادیر دو تن علوفه به مبلغ 20 میلیون تومان به آهوان این منطقه اهدا کند.
به گفته مدیرعامل انجمن دیده‌بان آب، هوا و زمین، مردم این منطقه در پویش‌های محیط زیستی و منابع طبیعی در حد توان یاریگر هستند و برای حفظ سرزمین، زیستگاه ها، منابع آبی و حیات وحش در صحنه حضور دارند. انتشار این‌گونه اقدامات موجبات آگاهی بخشی، دانش‌افزایی، همبستگی و مشارکت عمومی را فراهم می‌کند.
تلفات جانوری
استان خراسان رضوی 41 منطقه حفاظت شده و شکار ممنوع دارد که نسبت به وسعت استان، این تعداد منطقه زیاد است. از گونه‌های جانوری این خطه می‌توان به گرگ، شغال، روباه، گربه وحشی، تشی و کفتار اشاره کرد، اما گونه شاخص جانوری آن، آهو است. از پرندگان این منطقه هم می‌توان به هوبره، باقرقره، چکاوک و عقاب اشاره کرد. پوشش گیاهی غالب هم، تاق، گز و اسفند و سایر گیاهان است.
هادی ناصری، مسئول روابط عمومی آموزش و مشارکت‌های مردمی اداره محیط زیست نیشابور به «ایران» می‌گوید: خشکسالی‌های اخیر، اثرات مستقیم و غیرمستقیم زیادی بر مناطق حفاظت شده داشته و موجب کاهش تولیدات گیاهی و منبع غذایی حیات‌وحش شده است.
این مسئول، با بیان اینکه از دیگر پیامدهای خشکسالی برای جمعیت حیات وحش، مهاجرت این گونه‌هاست، ادامه می‌دهد: حیات وحش به دلیل ضعیف بودن پوشش گیاهی به مزارع روستاهای اطراف می‌روند و در این مسیر بسیار آسیب‌پذیر می‌شوند. به طوری که امسال حدود 15 رأس آهو، شغال و روباه تلف شده‌اند.او درخصوص مشکلات کمبود آب می‌گوید: مشکلی در این زمینه نداریم و با وجود دارا بودن 9 آبشخور، آبرسانی با تانکر بموقع صورت می‌گیرد اما در خصوص تغذیه، این حیوانات با مشکل مواجه هستند به همین جهت طی فراخوانی به انجمن‌های مردم نهاد از آنها خواستیم که به کمک حیات وحش این منطقه به خصوص آهوها بیایند و تلاش می‌کنیم این پویش تا زمستان ادامه داشته باشد.به گفته ناصری، در این پویش تاکنون دو تن علوفه توسط انجمن دیده‌بان آب، هوا و زمین برای حیات وحش منطقه حفاظت شده رئیسی تهیه شد و سه تن علوفه هم از سوی اولین واقف نیشابور، سیدشمس‌الدین احمدی سلیمانی برای پناهگاه حیات وحش حیدری تحویل شد.منطقه حفاظت شده رئیسی با وسعت 7500 هکتار مثل جزیره‌ای در دل منطقه 50 هزار هکتاری شکار ممنوع قرار دارد.