شیما جهانبخش
خبرنگار
بهره‌برداری بی‌رویه از ماهیان خاویاری دریای خزر بویژه در بخش شمالی در سال‌های اخیر این گونه را در خطر انقراض قرار داده و باعث شده با وجود ارز‌آوری بالای خاویار، صید ماهیان خاویاری تا پایان سال 2024 میلادی ممنوع اعلام شود. همین موضوع توجه‌ها را به سمت توسعه طرح پرورش ماهیان خاویاری از رهاسازی بچه ماهی گرفته تا پرورش ماهی در قفس و... جلب کرده و رونق اقتصاد شیلاتی در استان‌های شمالی به خصوص در مازندران را بیش از هر دوره دیگری مورد توجه قرار داده است.
حالا با گذشت چند سال از آغاز این اقدامات و حمایت‌های دولت از طرح‌های پرورش ماهیان خاویاری، آمارها نشان می‌دهد مروارید سیاه که سال‌های سال از دریای خزر کوچ کرده بود از وضعیت قرمز خارج شده و دوباره به زادگاهش بازگشته است. البته همچنان صید این ماهی ممنوع است.
اهمیت توسعه پرورش ماهیان خاویاری در استان‌های شمالی به حدی است که سال گذشته رئیس‌جمهور در سفر به مازندران بر افزایش توان تولید این استان در صنعت شیلات و کاهش وابستگی درآمدهای شیلاتی به صید مستقیم از دریا تأکید کرد و دستور داد تکمیل «مرکز صنایع تکمیلی ماهیان خاویاری» با جدیت بیشتری پیگیری شود. حالا با این دستور رئیس‌جمهور این مرکز به عنوان نخستین مرکز شیلاتی دارای زنجیره کامل پرورش ماهیان خاویاری با فناوری‌های مدرن و به روز به پیشرفت 80 درصدی رسیده و سبب افزایش چندین برابری تولیدات و اشتغال در این استان شده است. البته به گفته مسئولان این پایانه، هنوز زنجیره فرآوری که هدف نهایی این مرکز است تکمیل نشده است.
 عزم دولت در تکمیل زنجیره تولیدات شیلاتی
«سیدمحمود حسینی‌پور»، استاندار مازندران در بازدید اخیر خود از طرح پرورش و تولید ماهیان خاویاری در جویبار دستورات لازم را برای تکمیل این مرکز صادر کرد.
استاندار مازندران با بیان اینکه تمام موانع اداری را برای توسعه اقتصاد شیلاتی برطرف خواهیم کرد، گفت: در کنار تکثیر و احیای ماهیان خاویاری، طرح مهم صادرات مشتقات آن مانند استحصال چسب چرم و روغن را در دستور کار داریم. در این زمینه در ماه‌های گذشته با رایزنی‌های دیپلماتیک با کشورهای ساحلی خزر زیرساخت‌ها برای صادرات کالا از مازندران به این کشورها را فراهم کرده و بزودی صادرات مشتقات ماهیان خاویاری آغاز خواهد شد.
ارز‌آوری ماهیان خاویاری مازندران ۱۰ برابر می‌شود
«بهزاد اسلامی»، مدیرعامل شرکت تعاونی پرورش ماهیان خاویاری قره‌برون جویبار نیز در این زمینه به «ایران» گفت: ساخت پایانه صادراتی ماهیان خاویاری کشور از سال ۹۷ در جویبار آغاز شده و تاکنون ۸۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. البته سه سالی این طرح به علت نداشتن اعتبارات متوقف شده بود و از سال گذشته با حمایت دولت دوباره روند ساخت آن پیگیری شده است.
وی با اشاره به اینکه تاکنون ۹۲۵ میلیارد تومان برای احداث این پایانه صادراتی هزینه شده‌است، افزود: پایانه در حال حاضر مشغول به فعالیت است اما برای تکمیل ۲۰ درصد باقی‌مانده و خرید ماشین‌آلات به بیش از ۵۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز داریم. در این مرکز هر پنج گونه ماهیان خاویاری شامل فیل ماهی، شیب، اوزون برون، چلاواش و قره برون پرورش داده می‌شود اما بیشترین فروش این ماهی به صورت فرآورده خام است.
وی با بیان اینکه تا پایان کار دولت، این پایانه صادراتی به هدف‌های صادراتی دست خواهد یافت، افزود: کبد ماهیان خاویاری برای صنایع مرتبط، کیسه شنای ماهی برای صنعت هوایی و امعا و احشای ماهی به عنوان سرم در صنعت دارویی کاربرد دارد. پیش‌بینی می‌شود با تکمیل طرح و راه‌اندازی پایانه صادراتی و فراهم شدن زمینه فرآوری، میزان ارز‌آوری ماهیان خاویاری در استان ۱۰ برابر افزایش یابد و با صادرات محصولات فرآوری شده تا ۵ سال آینده فروش ما به حدود یک میلیارد دلار در سال برسد.
این تولیدکننده ماهیان خاویاری با تأکید بر اینکه میزان ماهیان خاویاری در حال حاضر در دریا صفر شده است، افزود: با همت جوانان متخصص توانسته‌ایم در این مرکز با تولید ماهیان خاویاری این گونه را از خطر انقراض نجات دهیم. زنجیره تولید ما از تکثیر شروع می‌شود و کارخانه خوراک و پرورش و زنجیره آخر ما در فرآوری آبزیان است. البته هنوز زنجیره فرآوری تکمیل نشده اما حدود 80 درصد کار جلو رفته است.
خاویار مازندران برند‌سازی می‌شود
«حسن خیریانپور» معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار مازندران نیز با تأکید بر اینکه مرکز فرآوری صنایع تکمیلی و پایانه ماهیان خاویاری به عنوان طرح مصوب سفر رئیس‌جمهور است، اظهار داشت: این مرکز دارای ردیف اعتبار بوده و بزودی اعتبار مناسبی از محل اعتبارات ملی برای تکمیل این طرح ابلاغ خواهد شد.
وی با اعلام اینکه طرح فرآوری مشتقات ماهیان خاویاری در استان به تصویب رسیده است، اظهار داشت: از آنجا که از مجموع ۷۰۰ هزار گونه ماهیان خاویاری ۲۵ گونه در مازندران تولید و پرورش می‌یابد در تلاشیم با بهره‌برداری نهایی از پایانه ماهیان خاویاری در استان زمینه فرآوری گوشت و برند‌سازی خاویار را در استان فراهم کنیم.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار مازندران اضافه کرد: بیش از 5 مزرعه در زمینه پرورش ماهیان خاویاری در مازندران فعال است اما در تلاشیم با فراهم کردن زمینه صادرات مشتقات ماهیان خاویاری این مراکز را افزایش دهیم.
وی با بیان اینکه کشورهای اروپایی، آلمان، بلژیک و انگلیس هم مقصد خاویار مازندران هستند، ادامه داد: در حال حاضر هر کیلوگرم خاویار ۹۵۰ دلار ارزش‌گذاری شده است که انگیزه بسیار خوبی برای فعالان این حوزه است.