آزاده جهان‌احمدی

کتاب «خاتم عشق» با عنوان فرعی سیر تطور آرای خاورشناسان و غربیان درباره پیامبراعظم(ص) نوشته سیدمجید پورطباطبایی توسط نشر سروش در سال 1395 منتشر شده است.
این کتاب آن چنان که از عنوانش مشخص است تلاش پژوهشگرانه نویسنده برای شرح و توضیح مواجهه متفکران و مستشرقین با شخصیت پیامبر اسلام(ص) است و قاعدتاً در مواجهه، بررسی و قضاوت هر شخصیتی پیش‌فرض‌های فرهنگی، آموزشی و دینی به همراه نیات فرد در حصول نتیجه نهایی مؤثر است.
نویسنده این کتاب سعی محققانه و مجدانه‌ای کرده است تا خواننده را با سیر تحولات تاریخی درباره بررسی شخصیت پیامبر از جانب متفکرین غربی آشنا کند و به نظر می‌رسد که منابع ادعاهای مطرح شده برایش مهم است به همین جهت در کتاب ارجاعات فراوان دیده می‌شود. کتاب پس از صفحه 80 و پس از مقدمات رایج و توضیحات لازم و کمی هم پیشینه این مباحث وارد موضوع اصلی می‌شود و از همان مقدمه، خوش‌خوانی و جذابیتش را به رخ می‌کشد و در یک کل بهم پیوسته و منسجم دست خواننده را می‌گیرد و او را از هزار توی پیچیده و پر واقعه تاریخ آرام آرام عبور می‌دهد و با مستشرقین گوناگون آشنا می‌کند؛ روش هر خاورشناس را بررسی کرده و از نتیجه کارش می‌گوید.
 کتاب در سه بخش تنظیم شده است و هر بخش دارای فصولی ذیل مباحث کلی است.
 نویسنده در بخش اول به توضیح اصطلاح خاورشناسی پرداخته است؛ اصطلاحی که احتمالاً زیاد شنیده‌ایم و شاید فقط بدانیم معنایش شرق‌شناسی است، منتها در این بخش نویسنده سعی کرده با توضیح این اصطلاح محل بحث را دقیق روشن کند و با خواننده به یک توافق ضمنی برسد و سپس وارد بررسی سیر تطور تاریخی موضوع شود. نویسنده هر چند مسلمانی معتقد و شیفته شخصیت رسول اکرم(ص) است اما او را در این کتاب انسانی حقیقت‌طلب و آزاداندیش یافتم. مؤید بر این ادعای من، فصل دوم بخش اول است که نویسنده در آن ذیل عنوان خدمات خاورشناسان به نکات مثبت پژوهش‌های آنها پرداخته و تأکید کرده حتی بدفهمی برخی از آنها ناشی از عناد نبوده است بلکه عدم آشنایی کافی با زبان عربی و... منجر به خطا در نتیجه پژوهش‌هایشان گشته است و البته برخی هم گرفتار تعصب و دگماتیسم دینی-نژادی بوده‌اند.
از جانب دیگر هم به هیچ عنوان مقهور نام‌ها نشده و سعی کرده فقط در پی کشف علت‌ها و چرایی خطاها و خدمات باشد و دقیقاً به همین دلیل است که این کتاب از ارزش علمی بالایی برخوردار است. از نکات مثبت دیگر این اثر تأکید بر روش‌شناسی خاورشناسان است .
متدولوژی یا همان روش‌شناسی از مباحث مهم و اثرگذار در مسیر کشف بنیان‌های هر نظریه در علوم‌انسانی است. روشی که هر محقق در برخورد با پدیده‌ای انتخاب و دنبال می‌کند خودش را در نتیجه نشان خواهد داد و به بیان دیگر نتیجه محصول غیرقابل اجتناب روش‌شناسی است و از این رهگذر است که خاورشناسان گاهی دچار اشتباهات فاحش شده‌اند. در بخش دوم کتاب، نویسنده با جزئیات و ذکر مصادیق دقیق به تصویر ارائه شده از حضرت‌رسول(ص) در قرون وسطی و رنسانس پرداخته است. به عنوان نمونه در بخشی که به عصر رنسانس اختصاص دارد به تنفر عمیق مارتین‌لوتر از نبی‌اکرم پرداخته شده است و شاهد بر این مدعا هم منبعی است که به زبان لاتین نگاشته شده است.
بخش سوم کتاب هم دارای دو فصل نسبتاً تفصیلی است که در آنها به آرا و اندیشه‌های خاورشناسان و آثار منتشر شده درباره پیامبراعظم(ص) در قرن بیستم پرداخته شده است. نویسنده در این بخش از آرای بونین، تولستوی، توین‌بی، ویل‌دورانت تا جان‌ناس، رابرت‌هیوم، شوآن، آنه شیمل ماری و سیدحسین‌نصر را مورد مداقه قرار داده است.
خلاصه اینکه اگر علاقه‌مند هستید تا ریشه بسیاری از باورها و مشهورات عجیب را درباره شخص رسول‌اکرم(ص) بدانید کتاب خاتم عشق یک انتخاب تحسین‌برانگیز و یک فرصت کم‌نظیر است که از جانب نویسنده به مسلمانان ایرانی معاصر هدیه شده است.