محدثه جعفری
خبرنگار

رئیس گروه مدیریت بیماری‌های منتقله از آب و غذا و بیماری‌های انگلی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، درباره برنامه‌های این وزارتخانه برای جلوگیری از شیوع شپش در مدارس گفت: «جدای از بحث آموزش به خانواده‌ها، مراکز بهداشت در برخی از مناطق کم برخوردار و روستایی، شامپوی «پرمترین» را رایگان در اختیار بسیاری از خانواده‌ها قرار می‌دهند.»
دکتر محمد زینلی با اشاره به برنامه وزارت بهداشت درباره غربالگری این انگل در مدارس گفت: «وزارت بهداشت با همکاری وزارت آموزش و پرورش هماهنگی‌هایی را صورت داده است تا از شیوع این انگل میان دانش‌آموزان جلوگیری کنیم. هدف ما کنترل آلودگی و کاهش بار آلودگی در مدارس و جامعه است که در قدم اول، آموزش نقش بسیار مهمی دارد. در مراحل بعد، مراقبت، درمان و مقابله با شیوع این اپیدمی است. به طور کلی طبق پروتکل وزارت بهداشت، آموزش‌های لازم را به دانش‌آموزان و والدین ارائه می‌دهیم تا از بروز شپش در مدارس جلوگیری کنیم. در این میان مربیان بهداشت مدارس با بررسی و غربالگری دانش‌آموزان نقش مهمی برای جلوگیری از شیوع این انگل خونخوار در میان دانش‌آموزان دارند.»
وی افزود: «در برخی از مناطق کم برخوردار و روستایی شامپوی «پرمترین» که مخصوص از بین بردن شپش و رشک است به صورت رایگان در اختیار خانواده‌ها قرار می‌گیرد.»
دکتر زینلی با بیان اینکه شپش‌سر فقط از انسان به انسان منتقل می‌شود گفت: «شپش‌های انسانی حشرات کوچک بدون بال و خونخوار هستند. آنها می‌توانند روی سر و تنه انسان آلودگی ایجاد کنند. آنچه که در قدم اول روی سر قابل مشاهده است تخم شپش یا همان رشک است. رشک‌ بسیار ریز و به اندازه یک نقطه سفید است به طوری که به روی مو و درزهای لباس می‌چسبد و براحتی به فرد دیگری منتقل می‌شود. رشک‌ها را می‌توان در لابه لای مو، روی پوست سر و بویژه پشت گوش مشاهده کرد. در شرایط آلودگی شدید در تمام پوست سر و محاسن هم دیده می‌شود.»
این متخصص با اشاره به اینکه شپش سر قدرت تحرک کمتری دارد و روی یک محل به خونخواری و تغذیه از سر ادامه می‌دهد، عنوان کرد: «با شروع فصل پاییز این انگل جولان بیشتری می‌دهد بخصوص در مدارس ابتدایی و مهدکودک‌ها و به طور کلی در بچه‌ها بیشتر دیده می‌شود و در صورت عدم رسیدگی بموقع می‌تواند مشکل ساز شود. عوارض متعددی هم دارد که می‌تواند سبب خارش شدید سر، پوسته پوسته شدن کف سر و ایجاد زخم روی سر شود. همین زخم‌ها می‌تواند عفونت‌های ثانویه باکتریایی ایجاد کند.»

 روش‌های انتقال
رئیس گروه مدیریت بیماری‌های منتقله از آب و غذا و بیماری‌های انگلی وزارت بهداشت با بیان اینکه شپش‌ها می‌توانند از دو راه به انسان منتقل شوند، گفت: «روش اول تماس مستقیم با فرد آلوده است. فرقی نمی‌کند در چه سطح اجتماعی قرار داشته باشید، چه غنی و چه فقیر، این انگل در صورت ارتباط با فرد آلوده منتقل خواهد شد. روش دوم انتقال غیر مستقیم و تماس با اشیای آلوده است. این انتقال برای مثال در مدارس با روی هم قرار گرفتن لباس‌های گرم دانش‌آموزان روی چوب لباسی کلاس اتفاق می‌افتد. کافی است یک نفر آلوده به این انگل باشد و با قرار گرفتن لباس‌ها روی هم این انگل می‌تواند چندین دانش‌آموز را آلوده کند. شانه، کلاه، روسری، مقنعه، بالش، لباس، پتو و... همه این اشیا می‌توانند منتقل کننده شپش به دیگری باشند.»

خارش سر کودکان را جدی بگیرید
دکتر زینلی گفت: «یکی از مهمترین علائمی که می‌توان در تشخیص بروز شپش در افراد دید خارش شدید پوست سر یا وجود خراش جلدی در پشت گوش، گردن بین دو کتف و شانه‌ها و وجود دانه‌های ریز سفید رنگ روی پوست سر و ساقه مو است که براحتی از مو جدا نمی‌شود. شاید این سؤال ایجاد شود که ممکن است فرد شوره سر داشته باشد. شوره سر تعداد بالایی دارد و می‌توان نشانه‌های آن را روی لباس دید و اینکه اگر فرد فقط شوره سر داشته باشد با تکان دادن موها این شوره‌ها از مو براحتی جدا می‌شوند اما در تخم شپش این‌گونه نیست و بسختی با دست از روی ساقه مو جدا می‌شوند.»

راه‌های درمان
دکتر زینلی با اشاره به اینکه رعایت دقیق اصول بهداشت و تعویض روزانه لباس بویژه در کودکان می‌تواند راهکار مؤثری برای پیشگیری در این زمینه باشد، بیان کرد: «توصیه‌های وزارت بهداشت همواره بر این است که مربیان بهداشت مدارس باید به صورت مستمر بازدیدهایی را برای غربالگری دانش‌آموزان داشته باشند و به محض رؤیت مورد آلوده به شپش یا رشک به مراکز بهداشتی گزارش دهند تا افراد و اطرافیانشان تحت معاینه و درمان قرار گیرند. برای درمان مراحل مختلفی باید طی شود. قدم اول شست و شوی سر با شامپوهای معمولی است. بعد از آن تمام مو و پوست سر را باید با شامپوی «پرمترین ۱درصد» آغشته کرد. بعد از گذشت 10 دقیقه با شانه دندانه ریز، موها را از ابتدا تا انتها شانه کرد تا رشک‌های چسبیده به ساقه مو جدا شوند و بعد موها را آبکشی کرد. محلول‌های مختلفی در بازار برای رفع شپش سر یافت می‌شود که یکی از آنها لوسیون «دایمتیکون 4 درصد» بر پایه روغن گیاهی است که می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. این لوسیون سبب خفگی شپش شده و آلودگی را تا حدودی برطرف می‌سازد. باید موها را به این محلول آغشته و بعد از 8 ساعت آنها را شانه و آبکشی کرد.»
وی با اشاره به درمان‌های خانگی برای از بین بردن رشک گفت: «برخی تفکرات که در میان جامعه برای درمان خانگی این انگل خونخوار شکل گرفته است اشتباه است. به عنوان مثال گفته می‌شود شامپو را با سرکه مخلوط کنید، اسپری کردن عرق نعنا روی مو، شانه کردن موها با شانه چوبی و... که اینها اصلاً مورد تأیید ما نیست و خانواده‌ها نباید برای درمان به صورت خودسرانه عمل کنند. یک راه درمان خانگی مناسب برای کنترل این انگل، مخلوط آب و سرکه سفید به نسبت 50 درصد آب و 50 درصد سرکه سفید بهداشتی است که باید به مو اسپری کرد و بعد از 20 دقیقه با آب و شانه دندانه ریز موها را شانه کرد. با این کار رشک‌ها براحتی با دست هم از مو جدا می‌شوند.»
به گفته رئیس گروه مدیریت بیماری‌های منتقله از آب و غذا و بیماری‌های انگلی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سال گذشته گزارشات متعددی داشتیم که این انگل در مدارس مناطق بالای شهر هم شیوع پیدا کرده است و این تفکر که شیوع شپش فقط در مناطق پایین شهر است کاملاً اشتباه است.