زیست بوم/ تا نیم قرن پیش تصور می‌شد که نسل گوزن زرد ایرانی در دنیا، بخصوص دشت مغان برای همیشه منقرض شده؛ اما با فراهم شدن شرایط مناسب تکثیر و زادآوری در این دشت، اکنون به گفته سعید شهند، مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان ‌غربی، امکان انتقال این گونه به زیستگاه اشک پارک ملی دریاچه ارومیه و سایر زیستگاه‌های کشور ممکن شده است.
گوزن زرد ایرانی یکی از گونه‌های شاخص حیات وحش ایران است که در معرض انقراض قرار گرفته است. به همین دلیل سازمان حفاظت از محیط زیست، برای احیا و حفظ این گونه ارزشمند برنامه‌های مختلفی تدارک دید و سایت‌های مختلفی در مناطق مختلف کشور راه‌اندازی کرد تا جمعیت باقیمانده را احیا و از انقراض آن جلوگیری کند.
اداره کل محیط زیست آذربایجان غربی نیز در راستای تکثیر و احیای گوزن زرد ایرانی، دست به کار شد و مجتمع رشکان پارک ملی دریاچه ارومیه را سال 1401 در مساحتی بالغ بر شش هکتار احداث کرد. تولد سه گوساله گوزن زرد ایرانی در بهار سال‌جاری، نشان داد که این‌گونه از وضعیت مطلوب زیستی در پارک ملی دریاچه ارومیه برخوردار است. مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان‌ غربی هم معتقد است که با تنظیم برنامه عمل ملی حفاظت برای گوزن زرد ایرانی، این‌گونه در چند قدمی گذر از لیست قرمز(در حال انقراض) است.
 
مرکز تکثیر
سال گذشته شش رأس گوزن با ترکیب چهار ماده و دو نر از زیستگاه دشت ناز مازندران به مرکز تکثیر و احیای گوزن زرد ایرانی در جزیره رشکان پارک ملی دریاچه ارومیه منتقل شد و در اردیبهشت امسال سه رأس گوساله از این گوزن‌ها متولد شدند. حال که جمعیت گوزن‌های زرد ایرانی در مرکز تکثیر رشکان آذربایجان غربی با افزایش مواجه شده است؛ سعید شهند، می‌گوید: با افزایش جمعیت گوزن‌های زرد ایرانی در مرکز تکثیر رشکان، افزون بر اینکه زمینه انتقال این گونه به زیستگاه اشک پارک ملی دریاچه ارومیه وجود دارد، امکان انتقال این‌ گونه به سایر زیستگاه‌های کشور نیز ممکن می شود.
به گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان ‌غربی، با این اقدامات تأثیرگذار امیدها برای خارج شدن گوزن زرد ایرانی از لیست قرمز (در حال انقراض) وجود دارد و با توجه به افزایش تعداد گونه‌‌ها از طریق انتقال از سایر سایت‌ها خطر مشکل ژنتیکی (چاله ژنتیکی) این گونه هم برطرف شده است.

شرایط نامساعد دریاچه ارومیه
گوزن زرد ایرانی، بومی جزیره «اشک» پارک ملی دریاچه ارومیه نیست اما وقتی در سال‌‌های 1356 تا 1358 به تعداد 65 رأس رسید از زیستگاه دشت ناز ساری استان مازندران به این زیستگاه منتقل شد و توانست دوران طلایی افزایش گله را داشته باشد. ولی با خشک شدن دریاچه ارومیه در سال‌های اخیر، مشکلاتی برای ادامه حیات این گونه ایجاد شد. بحران کاهش آب که از چند دهه پیش شروع شد، در سال‌های اخیر به اوج خود رسید و این امر به‌ صورت غیرمستقیم بر زندگی گوزن زرد ایرانی تأثیر گذاشت. در سال‌های اخیر به دلیل دشواری دسترسی متخلفان به این جزیره و بسته بودن محیط، این گونه توانست رشد مناسبی در محیط جزایر داشته باشد. اما خشک شدن دریاچه ارومیه، شرایط نامساعدی را برای زیست ‌بوم این جزیره رقم زد و این شرایط نامساعد نیز آسیب‌هایی را به جمعیت گونه گیاهخوار وارد کرد.
گوزن زرد ایرانی از شوکا بزرگ‌تر و از مارال کوچک‌تر است. دیگر تفاوت آنها، خال‌های سفید روی پشت و پهلوهایش است؛ گوزن‌ نر شاخ‌‌های بلند و به نسبت پهنی دارد و در اواخر فصل زمستان شاخ‌‌ها می‌افتد و شاخ‌‌های جدید بلافاصله شروع به رشد می‌کند و در تابستان تکمیل می‌‌شود. همچنین گوزن زرد ایرانی از گوزن زرد اروپایی بزرگ‌تر است.