آزاده جهان‌احمدی
منتقد ادبی

واقعه خونین میدان ژاله در 17 شهریور 1357 معروف به جمعه سیاه، رویداد اتمام کار رژیم شاهنشاهی ایران نیز محسوب می‌شود. به عبارتی ساده‌تر، رژیم پهلوی با این اقدام خونین خود هر گونه امید به مصالحه میان انقلابیون و سلطنت‌طلبان را از میان برد. 17شهریور 1357 جدایی میان ملت و حکومت را عمیق‌تر کرد و امکان هر نوع پیوستگی یا سازش را به نابودی کشاند.
صبح جمعه ١٧ شهریور سال ١٣۵۷ تظاهرات برای چهارمین روز متوالی ادامه پیدا کرد. این‌بار وعده دیدار مردم غیور کشور در میدان ژاله (میدان شهدای فعلی) بود. آنان غافل از آنکه رژیم ستمگر پهلوی از 7 صبح حکومت نظامی اعلام کرده است به میعادگاه رسیدند. ناگهان با دیدن تانک‌ها، نیروهای نظامی و مأموران اسلحه به دست متعجب شدند، اما بدون اعتنا به آنها به تظاهرات خود ادامه دادند.
چندی طول نکشید که مأموران مسلح پس از چند بار هشدار، جمعیت متشکل از زنان و کودکان را در کمال بی‌رحمی و سنگدلی هدف رگبار گلوله قرار دادند.
ابعاد عظیم کشتار و سرکوب مردم بی‌گناه در این روز باعث شد انقلابیون در حرکت خود ثابت‌قدم‌تر جلو بروند. ناگفته نماند رهبری امام خمینی(ره) نقش بسزایی در این پیروزی غرورآفرین ایفا کرد. می‌توان گفت رویداد خونین 17 شهریور عاملی مؤثر در تشدید مبارزات مردمی و تسریع سقوط رژیم پهلوی به شمار می‌رود. آمار دقیق شهیدان مظلوم حادثه ١٧ شهریور هیچ‌گاه مشخص نشد.
درباره این رویداد کتاب‌های بسیاری به نگارش درآمده است. در این سیاهه کوتاه به معرفی سه کتاب می‌پردازیم.
کتاب مصور «جمعه سیاه» جلد شانزدهم از مجموعه «روزهای انقلاب» و روایتی داستانی از کشتار مردم در میدان ژاله در 17 شهریور 1357 است که با زبانی ساده و روان برای نوجوانان نگاشته شده است.
دومین کتاب با عنوان «ریشه‌های انقلاب اسلامی ایران و شرحی از 17 شهریور» به نویسندگی حسینعلی علامه‌نوری از سوی انتشارات نوید نور منتشر شده است. این کتاب به بررسی جریان پیروزی انقلاب اسلامی می‌پردازد که مجموعه‌ای از عوامل در کنار رهبری امام راحل تأثیرگذار بودند. این کتاب ضمن بررسی ریشه‌های پیروزی انقلاب به کنکاش درباره وقایع مهم از جمله 17 شهریور 1357 پرداخته است.
سومین کتاب با عنوان «اشک جمعه» به نویسندگی مونا اسکندری که از سوی انتشارات سوره مهر منتشر شده است.
کتاب اشک جمعه نوشته مونا اسکندری یک رمان در حال و هوای سال‌های انقلاب است. این کتاب که انتشارات سوره مهر آن را منتشر کرده است به محوریت روز جمعه هفده شهریور یا جمعه سیاه می‌پردازد که رژیم طاغوت مردم زیادی را در میدان ژاله کشت. صدیقه دختر جوانی که بر سر دوراهی قرار گرفته است، او باید انتخاب کند حکومت ظلم را بپذیرد یا در مسیر آزادی قدم بردارد و سرانجام تصمیمش را می‌گیرد. این کتاب روایت روزهای سخت دوران انقلاب است، زمانی که مردم برای دفاع از آزادی و آرزوهایشان قدم در مسیر دشواری گذاشتند، مسیری که نمی‌شناختند اما هدف روشن آن را می‌خواستند. این کتاب روایت شجاعت و ایستادگی است.