میترا جلیلی
خبرنگار

خبر رونمایی از اپلیکیشن طرح «نوماند» دیروز منتشر شد. این خبر البته این سؤال را پیش می‌کشید که چرا میزان مشارکت مردم در طرح تفکیک زباله از مبدأ باوجود سال‌ها کار در این زمینه، آنقدرها که باید، نیست.
معاون سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران درباره این اپلیکیشن گفت: این اپلیکیشن ضمن ترغیب شهروندان به تفکیک زباله از مبدأ، خدمات مفیدی به آنان ارائه می‌دهد. اپلیکیشن «نوماند» روی گوشی نصب می‌شود و شهروندان از طریق آن درخواست می‌دهند که شهرداری زباله آنها را تحویل بگیرد. در این سیستم یک بازه زمانی برای کاربر گذاشته‌ایم که مشخص می‌کند در چه زمانی و چه محلی پسماند از آنها تحویل گرفته شود. در ازای تحویل زباله ارزشمند، حساب شهروند در سامانه «شهرزاد» شارژ می‌شود و می‌تواند برای تهیه بلیت اتوبوس، مترو وعوارض ورود به محدوده طرح ترافیک از آن استفاده کند.
به گفته حسین شهابی، این اپلیکیشن روش تحویل پسماند را راحت کرده است و دیگر لازم نیست شهروندان به صورت حضوری به غرفه‌ها مراجعه کنند. او اظهار امیدواری کرد این امر باعث مشارکت بیشتر مردم در تفکیک زباله شود.
شهابی با اشاره به اینکه یکی از معضلات شهر تهران زباله‌گردها هستند، گفت: این افراد برای جمع‌آوری پسماند ارزشمند بر سر مخازن می‌روند اما اگر تفکیک این زباله از قبل انجام گیرد و به مراکز مجاز تحویل داده شود، دیگر در مخازن، پسماند ارزشمندی نمی‌ماند که زباله گرد بخواهد بردارد و در نتیجه، مافیای زباله و شکل زشت زباله‌گردی در تهران جمع می‌شود. علاوه بر این پسماند به چرخه تولید برگشته و به حفظ محیط زیست کمک می‌شود.
 
یک کارشناس مدیریت پسماند: پاداش در غرفه‌های بازیافت باید مطابق نیاز مردم باشد
 یک کارشناس مدیریت پسماند، یکی از مهم‌ترین دلایل جانیفتادن فرهنگ تفکیک از مبدأ بین مردم را با وجود زحمت‌های 2 دهه گذشته شهرداری‌ها، نبود آموزش مناسب می‌داند. دکتر سعید مرادی‌کیا در این باره به خبرنگار «ایران» گفت: ما هیچ وقت برنامه بلندمدتی نداشته‌ایم و معتقدم به‌رغم همه تغییرات مدیریتی، آموزش باید وجود داشته باشد. همانند بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته که تمرکز خود را بر مشارکت داوطلبانه شهروندان قرار داده‌اند، در ایران هم باید شهرداری سعه صدر بیشتری داشته باشد و آموزش مدیریت پسماند را از سن 6 تا 8 سالگی کودکان آغاز کند.
وی گفت: هم آموزش و پرورش و هم سازمان حفاظت محیط زیست به‌رغم همه زحمت‌ها، با شهرداری فاصله دارند. به عنوان مثال کتاب انسان و محیط زیست در مقطع یازدهم تدریس می‌شود، درحالی که معتقدم این آموزش کاربردی باید به مقطع ابتدایی نزدیک‌تر باشد تا بتواند تأثیرگذاری بیشتری داشته باشد؛ کودک از این آموزش به یقین می‌رسد و رفتارش را بی‌شک تغییر می‌دهد.

مدیریت پسماند یک موضوع چندوجهی است
این کارشناس مدیریت پسماند با اشاره به اینکه بحث مدیریت پسماند یک موضوع چندوجهی است، گفت: در کنار تفکیک زباله از مبدأ، باید به تنظیف و همچنین کم حجم کردن و فشرده‌سازی پسماندها توجه کرد تا شاهد بدبو و پرشدن مخازن بازیافت زباله نباشیم.
مرادی‌کیا اظهار داشت: باید با آموزش، سواد محیط زیستی مردم را بالا برد. به عنوان مثال اگر مردم بدانند که پسماند و شیرابه‌های زباله تا چه حد خطرناک است و آب‌های زیرزمینی را چقدر آلوده می‌کند، قطعاً بیشتر مراقب خواهند بود. همچنین باید به مردم نحوه خرید با کمترین پسماند و نحوه آماده‌سازی پسماند برای تفکیک را هم آموزش داد.

پسماند ارزشمند
این کارشناس مدیریت پسماند یادآورشد: در قراردادهای شهرداری، پیمانکارها موظفند هم پسماند خشک ارزشمند و هم پسماند خشک غیرارزشمند همچون کیسه پلاستیکی و جلد پفک و چیپس را تحویل بگیرند، درحالی که این پیمانکارها برای پسماندهای ارزشمند پول پرداخت می‌کنند ولی بقیه پسماندها را جمع‌آوری نمی‌کنند.
مرادی‌کیا یادآور شد: هدف دنیا ایجاد پسماند‌ تر خالص است و این موضوع را مد نظر دارند که ضایعات مواد غذایی را به صورت خالص ارائه دهند تا بتوان از آن کود استاندارد، تمیز و خالص تهیه و در باغبانی جایگزین کودهای شیمیایی و تولید محصولات ارگانیک کرد.

نباید مردم را نادیده گرفت
به اعتقاد کارشناس مدیریت پسماند، نباید در پروژه‌ها نظر مردم را نادیده گرفت و بهتر است قبل از راه‌اندازی غرفه‌های بازیافت از مردم نظرسنجی شود که انتظار دارند چه کالا یا خدماتی را در مقابل تحویل زباله خشک دریافت کنند. اگر نیازهای هر منطقه‌ای از شهر مشخص شود، بی‌شک به نتایج بهتری دست خواهیم یافت. به عنوان مثال می‌توان بسته به درخواست شهروندان، بلیت کنسرت، موزه یا سینما به آنها هدیه داد. تجربه نشان داده در برخی مناطق شهر بیشتر مردم ترجیح می‌دهند این هزینه صرف امور خیریه شود ولی در برخی مناطق، بیشتر درخواست پول نقد و بلیت مترو و اتوبوس دارند و می‌توان به این روش آنها را ترغیب به تفکیک زباله از مبدأ کرد. از سوی دیگر برنامه‌ریزی‌ها دقیق نیست، به عنوان مثال در منطقه 5 تهران بیشتر زوج‌ها شاغل هستند و اگر بخواهند در طرح تفکیک زباله مشارکت داشته باشند تنها زمان آنها روزهای تعطیل یعنی پنجشنبه و جمعه است، ولی درست در همین روزها غرفه‌ها تعطیل هستند. بنابراین بخشی از متقاضیان این طرح را احتمالاً از دست می‌دهیم.
وی همچنین یادآور شد: ما به‌شدت در شهرداری‌ها درگیر تغییرات پیچیده مدیریتی هستیم. هر شرکت، سازمان و شهر موفقی بی‌شک باید دارای یک سند جامع بالادستی مصوب بوده و به عنوان مثال برای 10سال آینده برنامه داشته باشد به گونه‌ای که مدیران بعدی موظف شوند همان مسیر را ادامه دهند و از ریل خارج نشوند. در چنین شرایطی بی‌شک می‌توان موفق‌تر عمل کرد.

فرهنگسازی تفکیک زباله به یک شیوه متفاوت
در یک محله، مردی هر ماه سراغ خانه‌های مردم می‌رود و زباله‌های خشک را با نرخ بسیار اندکی می‌خرد. این اتفاق در بخشی از منطقه چهار موجب شده مردم زباله‌های خشک و ‌تر را جدا کنند و همان دم در به او تحویل دهند. گذشته از درست یا غلط بودن این کار، ظاهراً نظم کار او و راحتی تحویل زباله دم در، سبب موفقیت شده است. هم موفقیت آن مرد که ضایعات جمع می‌کند، هم موفقیت مردم در تفکیک زباله و هم، جا افتادن این فرهنگ. چون تکرار یک کار، موجب نهادینه شدن آن خواهد شد. احتمالاً راه‌های زیاد دیگری هم برای نهادینه کردن این فرهنگ وجود دارد.