علی طالب‌لو
طلبه  پژوهشگر

تغافل به معنی خود را به غفلت زدن است. به این معنی که انسان چیزی را می‌داند لکن به گونه‌ای وانمود کند که انگار آن را نمی‌داند یا نشنیده است. در قرآن کریم و کلام معصومین علیه‌السلام درباره‌ تغافل، سخنان زیادی وارد شده است.
انسان‌ها فرشته نیستند و در معرض خطا هستند فلذا طبیعی‌است که اشتباهاتی از آنها بروز خواهد کرد. در برخورد با اشتباهات اطرافیان‌مان باید گذشت داشته باشیم و بالاتر از آن تغافل کنیم.
تغافل در تربیت بسیار راهگشا و محل استفاده است. لازم است که همیشه عیب افراد را نبینیم بلکه در مواردی گذشت کنیم و به روی خودمان هم نیاوریم که خطایی از نزدیکان ما سر زده است. مولای متّقیان حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام می‌فرمایند: مِنْ أَشْرَفِ أَعْمَالِ اَلْکرِیمِ غَفْلَتُهُ عَمَّا یعْلَمُ‌.[1] از شریف‌ترین کارهای بزرگواران و کریمان این است که از آنچه می‌دانند، غفلت می‌ورزند و به روی خودشان هم نمی‌آورند که فلان اتّفاق رخ داده است.
شأن نزول آیه 61 سوره توبه نیز براساس شواهد زیادی، تغافل در برابر خطای دیگران است. خداوند در این آیه می‌فرماید: وَ مِنهْمُ الَّذِینَ یؤْذُونَ النَّبىِ‏ وَ یقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ قُلْ أُذُنُ خَیرْ لَّکمْ یؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ یؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ رَحْمَةٌ لِّلَّذِینَ ءَامَنُواْ مِنکمُ‏ وَ الَّذِینَ یؤْذُونَ رَسُولَ‌الله لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیم‏. منافقان کسانی هستند که همواره پیامبر را آزار می‌دهند و می‌گویند: شخص زودباوری ‌است و نسبت به سخن این و آن سراپا گوش است. لکن او در جهت حفظ مصلحت است که زودباور خوبی است. او فقط به مؤمنان اعتماد می‌ورزد و برای کسانی از شما که ایمان آورده‌اند، رحمت است و برای آنان که همواره پیامبر خدا را آزار می‌دهند، عذابی دردناک است.
فردی که به پیامبر اکرم نسبت «اُذن» را داده بود، شخصی است به نام عبدالله بن نفیل.[2] او پیش از نزول این آیه سخن‌چینی پیامبر را می‌کرد و ایشان هم به او خبر داد که از کار او با خبر است اما او قسم می‌خورد که چنین کاری نکرده است. پیامبر هم فرمود: من از تو قبول کردم ولی دیگر این کار را انجام نده. پس از این گفت‌و‌گو، عبدالله‌بن نفیل در جمع منافقان، نسبت زودباوری را به پیامبر می‌دهد و در اینجا آیه 61 سوره توبه بر پیامبر نازل می‌شود.
از این آیه و شأن نزول آن به‌خوبی استفاده می‌شود که پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله برای ایجاد فرصت بازگشت به خطاکاران، روش تغافل را اجرا می‌کرده است. ما نیز باید در مقابل اشتباهات اطرافیان‌مان تغافل کنیم و آنها را گرفتار لجبازی ننماییم.
 
[1]- نهج البلاغه، حکمت 222.
[2]- تفسیر قمی، جلد 1، صفحه 300.