ناشناخته در تاریخ
نگاهی به کتاب زندگانی علی‌ابن‌الحسین(ع) نوشته سیدجعفر شهیدی
آزاده جهان‌احمدی
منتقد ادبی
این کتاب با مقدمه این محقق در توصیف فضای مکتب‌خانه‌های زمان خود بویژه در موضوع اصول مذهب و شناخت امامان آغاز شده و محقق در آن از انگیزه خود برای به رشته تحریر درآوردن چنین اثری درباره زندگانی امام علی بن الحسین(ع) می‌نویسد: «پس از پایان بحث خداشناسی، نوبت به پیغمبر و امامان می‌رسید: امام اول مرتضی علی(ع) امام دوم، امام‌حسن(ع)، امام سوم، امام‌حسین(ع)، امام چهارم، امام زین‌العابدین بیمار(ع) مثل اینکه گفتن کلمه بیمار، پس از نام امام چهارم واجب بود. بنابراین هنگام برشمردن نام امامان چون به نام امام زین‌العابدین بیمار می‌رسیدم در ذهن محدودم قیافه‌ای غم‌زده و پژمرده مجسم می‌شد که از شدت درد می‌نالد و از سوز و تب می‌گدازد.»
این اثر چنانکه از این مقدمه پیداست در پی زدودن تصورات و مشهورات نادرست رایج در میان مردم ـ که حتی به مکتب‌خانه‌ها نیز راه یافته بود- پیرامون شخصیت والای فرزند حسین‌بن‌علی(ع) و به تعبیر نویسنده تصحیح خطاهای انباشته در ذهن خویش بر اساس دلایل و مستندات تاریخی و منطقی در این زمینه است.
سیدجعفر شهیدی در کتاب «زندگانی امام علی‌بن‌الحسین(ع)» تلاش می‌کند که به تعبیر خود نتیجه چنان نشود که شخصیت امام علی‌بن‌الحسین(ع) قطع نظر از مقام شامخ امامت و عصمت که شیعه بدان معتقد است در مقابل سی سال تعلیم مسائل فقهی، ارشاد عملی، دستگیری بی‌منت از درماندگان، رأفت به مستمندان و زیردستان، در دهان شکستن سخنان ستمگران، خضوع و خشوع به درگاه پروردگار جهان و بالاخره و به جای گذاشتن اثری در نهایت بلاغت و سخنانی در اوج فصاحت از شیعیان و دوستداران خود لقب «بیمار» را بگیرد.
بدون تردید ضرورت تألیف چنین اثری و روشنگری پیرامون تصویر واقعی از زندگانی و سیره ائمه معصوم(ع) در برابر تحریفات ایجاد شده در طول تاریخ رسالتی بااهمیت بر دوش علما و پژوهشگران است و محقق و مؤلف این اثر تلاشی ستودنی در زدودن ذهنیت‌های نادرست شکل گرفته پیرامون شخصیت امام زین العابدین(ع) از خود بر جای گذاشته است.
آشنایی با امام، تولد امام، مادر امام، وضع ایالت‌های مسلمان نشین در دوران نوجوانی امام، مسیر کاروان از کوفه به شام، تحلیلی از روحیه مردم شام و پندار آنان درباره اسیران، خاندان پیامبر در کاخ یزید، انعکاس حادثه کربلا در کوفه، آثار واقعه حره در مدینه، وضع امام در برابر چنان اجتماع، تربیت عملی امام از اجتماع آن روز، رفتار او با غلامان و کنیزان و مردم، حرمت او در دیده مردم، عبادت امام، مناجات‌های امام، ابوحمزه و ملاقات او با امام، بردباری برابر ناملایمات، گفتارهای کوتاه امام و در پایان رساله حقوق امام عناوین و بخش‌های مختلف این کتاب را تشکیل می‌دهد.
محقق در ادامه تبیین رویکرد امام نسبت به وضع اجتماعی زمانه خویش نکته مهمی را میافزاید و نیایش‌های ماندگار امام سجاد(ع) را درمانی برای بیماری‌های اجتماعی آن روز تلقی می‌کند. این موضوع که این مناجات‌ها آینه‌ای است که تصویر اجتماع آن روز را منعکس می‌کند و امام در نیایش‌های خود مردم آن اجتماع را تربیت می‌کند، برای محققان و اهل اندیشه از این لحاظ در خور توجه است که این بیماری‌ها و آسیب‌های اجتماعی در همه دوران، گریبانگیر همه جوامع است و این مناجات‌ها از این نگاه اهمیتی دوچندان پیدا می‌کنند و محققان امروز می‌توانند دیدگاه‌های امام و نظرات تربیتی ایشان را در مواجهه با این آسیب‌ها مورد بررسی قرار داده و به تناسب مسائل و شرایط روز به جامعه عرضه کنند.