محدثه جعفری
خبرنگار

فرقی نمی‌کند در چه فصلی و چه روزی، هر زمان از کنار بیمارستان‌هایی همچون آیت‌اله طالقانی، امام حسین(ع)، امام خمینی(ره) و... رد شوید افرادی با زیرانداز، پتو و اندکی ظرف و ظروف می‌بینید که با چشمانی خسته و منتظر به در بیمارستان خیره شده‌اند. تابستان را با میوه‌های خوش‌آب‌ورنگش یاد می‌کنیم و زمستان را با پهنه سفیدی برف اما گرمای تابستان و سرما و سوز زمستان وقتی مکانی برای اسکان نداشته باشی تازه معنای واقعی‌اش را پیدا می‌کند. دغدغه اسکان همراهان بیمار در اطراف بیمارستان‌های تهران، قصه‌ای آشناست که سر دراز دارد. با وجود 500 تخت فعال برای اسکان همراهان بیمار هنوز هم مردم مجبور به خیابان‌خوابی هستند. اگر بخواهیم روند درمان و هزینه‌هایش را محاسبه کنیم با این هزینه‌های سرسام‌آور اجاره در پایتخت دیگر پولی برای افراد نمی‌ماند که کفاف اجاره اتاق، هتل و مهمانسرا را دهد. طبق گفته حسین قناعتی رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران حدود ۶۰ درصد مراجعات به بیمارستان‌های معین همانند بیمارستان امام خمینی(ره)، شهدای تجریش، بیمارستان امام حسین(ع)، آیت‌اله طالقانی و... از شهرستان‌ها صورت می‌گیرد و به طور معمول هر بیمار دو همراه دارد. البته چند سالی است که وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و شهرداری دست به دست هم داده اند و با کمک خیرین همراه‌سراهایی را برای همراهان بیمار احداث کرده اند تا باری از دوش مردم بردارند. به تازگی مجموعه «پناه» با ظرفیت ۱۱۰ نفرافتتاح شد که سومین همراه‌سرای منطقه ۶ تهران است. اکنون این منطقه ظرفیت ۳۳۰ نفری برای اسکان همراهان بیماران را به صورت رایگان دارد. آنچه از شرایط همراهان بیماران در کوچه پس کوچه‌های منتهی به بیمارستان‌ها به چشم می‌خورد خبر از ناکافی بودن این همراه‌سراها دارد به طوری که شهردار منطقه ۶ تهران از یک همراه‌سرای جدید تا پایان سال خبر داده است که با افتتاح آن ظرفیتی ۱۰۰ نفری به مجموعه همراه‌سراها افزوده خواهد شد.

پناهی برای همراهان بیمار
 خانم فرجی اهل چالوس است و برای درمان و عمل برادرش به یکی از بیمارستان‌های پایتخت مراجعه کرده‌اند، او به «ایران» می‌گوید: «دو شبانه‌روز است که پشت در بیمارستان هستیم چون جایی برای رفتن نداریم، من و مادرم مجبوریم شب را روی زمین و کنار خیابان به صبح برسانیم تا برادرم ترخیص شود.» از او پرسیدم چرا اتاقی در همراه‌سرا نگرفتید، با تعجب می‌گوید: «همراه‌سرا؟! نزدیک بیمارستان است؟ چطور باید بگیرم؟» چند قدم بالاتر پیرمردی همراه همسر، یک خانم جوان و دختر بچه‌ای حدوداً چهارساله روی زیرانداز حصیری نشسته و درگیر درست کردن نیمرو برای ناهار است، نزدیک‌شان می‌شوم و می‌پرسم اهل کجا هستید؟ پاسخ می‌دهد: «اهل زنجانیم، پسرم تصادف کرده که باید عمل شود.» جسته و گریخته دریافتم با همسر، عروس و نوه 4 ساله‌اش به تهران آمده تا پیگیر مداوای پسرش در بیمارستان تهران شود. از عروس خانواده می‌پرسم چند روز است که جلوی بیمارستان اسکان دارید، می‌گوید: «برای جراحی همسرم 12 شبانه‌روز است که به تهران آمدیم، هزینه رفت و آمد و خرد و خوراک را از پدرشوهرم قرض گرفتیم آنها هم دست‌شان خالیست و تحت پوشش بهزیستی هستند. پزشکان برای جراحی همسرم مدام امروز و فردا می‌کنند و حالا روزهاست که کنار خیابان زندگی می‌کنیم تا مداوای همسرم انجام شود حال بعد از 12 روز تازه می‌گویند باید به بیمارستان دیگری مراجعه کنید.» از آقای شاه‌مرادی می‌پرسم با زن و بچه خطرناک نیست شب را کنار خیابان می‌گذرانید، پاسخ می‌دهد: «شب‌ها در پیاده‌رو این خیابان پراز چادر و زیرانداز است که همراهان بیماران شب را صبح می‌کنند تا دوباره مشغول مداوای عزیزشان باشند.»

نیاز 10 هزار نفری به اسکان
در یک ماه
سیدمحمدحسین جوادی رئیس اداره مددکاری اجتماعی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در گفت‌و‌گو با «ایران» از ارجاع بیماران و درمان آنها در مناطق محل سکونت‌شان می‌گوید: «مجموعه تخت‌های فعال بیمارستانی در تهران بیش از 31 هزارو 500 تخت در بیمارستان‌های دانشگاهی هستند. هنوز سیستم سطح‌بندی و ارجاع به طور کامل استقرار پیدا نکرده به همین علت افراد برای بهره‌مندی از خدمات درمانی از استان‌های کم‌برخوردار به پایتخت مراجعه می‌کنند بر همین اساس نیازهای همراهان بیماران باید پیش‌بینی شود که این موضوع در گذشته خیلی در بسته‌های حمایتی دیده نشده است اما اکنون مورد توجه قرار گرفته است و باید برنامه جامعه بلند مدتی برای آن در نظر بگیرم.»
دکتر جوادی می‌افزاید: «با توجه به نبود بودجه دولتی در این بخش، سیاست‌های وزارتخانه و اداره مددکاری بهره‌مندی از ظرفیت‌های خیرین است. طبق آمار، پایتخت ماهانه میزبان 10 هزار نفر است که برای استفاده از خدمات درمانی به تهران مراجعه می‌کنند و به طور میانگین 8 شب برای دریافت خدمات نیازمند اسکان هستند و به طور معمول هر بیمار دو همراه دارد.» وی ادامه می‌دهد: «برای افزودن به تخت‌های همراه‌سرا‌ها در تهران اقدمات خوبی با همکاری شهرداری صورت گرفته است به طوری که همراه‌سرای پناه با ظرفیت 110 نفری هفته گذشته به این مجموعه اضافه شده است. خیرین، سازمان‌ها و نهادهای مختلف در این زمینه پای کار آمدند که ما قدردان آنها هستیم تا بتوانیم وظیفه خودمان را در امر مسئولیت اجتماعی هر چه بهتر انجام دهیم.»
رئیس اداره مددکاری اجتماعی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با اشاره به اینکه در پایتخت بیش از 500 تخت فعال در همراه‌سراهای مختلف وجود دارد، می‌گوید: «اکنون مکان‌های مختلفی در درست احداث است که به مرور زمان وارد چرخه خدمات‌دهی به همراهان بیمار می‌شود. درحال حاضر شرایط سخت ما برای اسکان همراهان بیماران بیشتر به بیمارستان امام خمینی(ره) بازمی‌گردد که مجتمع بیمارستانی بزرگی است و شرایط خاصی هم دارد اما مابقی بیمارستان‌ها در این حوزه نیازهایشان را تا حدودی رفع کردند و تعدادی هم با استفاده از ظرفیت خیرین‌شان در جوار بیمارستان همراه‌سرایی احداث کردند. در این میان مؤسسات خیریه هم بازوی توانمند ما شده‌اند و با احداث همراه‌سراها به نیاز هموطنان پاسخ می‌دهند به عنوان مثال مؤسسه خیریه رها 7 مجتمع همراه‌سرایی دارد، شهرداری تهران در منطقه 6 چند همراه‌سرا راه‌اندازی کرده است، خیریه عماد، بیمارستان شهدای تجریش، مسیح دانشوری و... بخشی از نیاز هموطنان را پاسخ می‌دهند و اکثراً به صورت رایگان خدمات‌دهی می‌کنند و اگر هم شامل هزینه باشد بسیار اندک است.»
دکتر جوادی در خصوص نحوه بهره‌مندی از این همراه‌سراها هم می‌گوید: «مددکاران اجتماعی مستقر در بیمارستان‌ها افرادی را که به محل اسکان نیاز دارند به مجموعه‌هایی که تخت خالی دارند، معرفی می‌کنند.»
وی با بیان آنکه مکانیزم ارجاع بیماران به پایتخت برای درمان باید درست شود، می‌گوید: «سیستم درمانی ما بسیار قوی است و استان‌ها و قطب‌ها پوشش‌دهنده نیاز بیماران هستند. در کشور بیش از 151 هزار تخت فعال بیمارستانی داریم که 31 هزار تخت آن در تهران است. مکانیزم ارجاع باید به‌گونه‌ای عمل کند که افراد خدمات‌شان را در شهر محل زندگی‌شان دریافت کرده و در شرایط اضطرار به پایتخت مراجعه کنند. طبق بررسی‌های ما بیشترین افرادی که به همراه‌سراها برای اسکان نیازمند بودند از شهرهای خوزستان، سیستان و بلوچستان، لرستان، کرمان، کردستان و کهگیلویه و بویراحمد هستند و این امر نشان می‌دهد مکانیزم ارجاع را به کدام سمت باید هدایت کرد و سیستم خدمات‌دهی درمان را در آن مناطق تقویت کنیم تا افراد خدمات را از شهرهای خودشان دریافت کنند.»