فائزه سادات یوسفی
خبرنگار

وال استریت ژورنال به نقل از منابع آگاه، اعلام کرد که عربستان سعودی قصد دارد مذاکرات صلح درباره اوکراین را در ماه آینده در جده برگزار کند.
بنا بر گزارش این نشریه امریکایی، کشورهای غربی، اوکراین و کشورهای در حال توسعه از جمله هند و برزیل به این نشست دعوت شده‌اند. علاوه بر آن، مقامات ارشد بیش از 30 کشور از جمله اندونزی، مصر، مکزیک، شیلی و زامبیا به این نشست که احتمالاً 5 تا 6 اوت در جده است دعوت شده‌اند اما هنوز مشخص نیست که چه تعداد از آنها شرکت خواهند کرد. منابع آگاه اعلام کردند که انگلیس، آفریقای جنوبی، لهستان و اتحادیه اروپا از جمله دولت‌هایی هستند که حضورشان را تأیید کرده‌اند و انتظار می‌رود جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی ایالات متحده نیز در آن شرکت کند. در عین حال، موضوع مهم موجود در این گزارش، عدم حضور روسیه در این نشست است که نتیجه آن را در هاله‌ای از ابهام فرو برده است. عربستان پیشتر آمادگی خود را برای میانجیگری در جنگ اوکراین برای ایجاد صلح اعلام کرده بود و طبق آن، ولودیمیر زلنسکی رئیس‌جمهور اوکراین در نشست اتحادیه عرب در جده در ماه مه در عربستان سعودی حضور یافت و علاوه برآن، نقش فعالی برای آزادی اسرای جنگی دو طرف داشته است.
 
واکنش روسیه به نشست
برگزاری این گردهمایی، همزمان با رضایت نسبی مسکو به طرح صلح آفریقایی نشان از این دارد که بخشی از کشورهای حاضر تلاش دارند که فرصت به وجود آمده را برای خنثی کردن طرح‌های دیگر به کار ببرند. با وجود این تاس خبر داده، دیمیتری پسکوف سخنگوی کرملین در پاسخ به نشست صلح اوکراین در عربستان گفته است: «البته روسیه این نشست را دنبال خواهد کرد. ما باید بدانیم که چه اهدافی تعیین شده است و چه مواردی مورد بحث قرار خواهد گرفت. هر تلاشی برای ترویج یک راه‌حل مسالمت‌آمیز مستحق ارزیابی مثبت است.» او خاطرنشان کرد که تاکنون هیچ پیش شرطی برای حل و فصل مسالمت‌آمیز در اوکراین وجود ندارد.
همچنین، مقامات کرملین روز گذشته ضمن تأکید بر رد نکردن مذاکره درباره حل مناقشه اوکراین اعلام کردند که مسکو از اینکه کی‌یف یک فرمول صلح غیرقابل اجرا ارائه کرده، سود می‌برد. مدودف، معاون رئیس شورای امنیت روسیه ضمن هشدار به اوکراین، اظهار داشت: «همه اینها به روسیه اجازه می‌دهد تا آنچه را که در جریان عملیات ویژه نظامی آغاز شده بود، تکمیل کند.»
کشورهای عربی عمدتاً از زمان آغاز جنگ روسیه علیه اوکراین به دلیل پیوندهای نظامی و اقتصادی خود با مسکو، بی‌طرف مانده‌اند. عربستان سعودی به عنوان عضوی از گروه اوپک پلاس نیز روابط تنگاتنگی با روسیه حفظ کرده و کاهش تولید نفت این سازمان باعث خشم بایدن و سیاستمداران امریکایی شده است.
هر چند که محتوای این نشست متمرکز بر تصمیم‌گیری صلح در اوکراین است اما، صلحی که برپایه طرح صلح زلنسکی یا به گونه‌ای دیگر به نفع اوکراین باشد، مورد پذیرش روسیه نخواهد بود و با شکست مواجه خواهد شد. روسیه بارها اعلام کرده تا زمانی که اوکراین نماینده جنگ جمعی غرب علیه مسکو باشد، ‌صحبت کردن در مورد صلح معنایی نخواهد داشت.
از سویی دیگر طرح موضوع صلح بعد از سفر جیک سالیوان به عربستان، ‌گمانه‌هایی را مبنی بر ورود ایالات متحده به این موضوع نشان می‌دهد. امریکا در تلاش است که از یک طرف با تجهیز ارتش اوکراین با تسلیحات پیشرفته و حتی غیرمتعارف، ناوگان جنگی کی یف را ترغیب به حملات بیشتر کند و از سویی با طرح‌ریزی حملات ممتد به داخل خاک روسیه، ‌کرملین را تحت فشار بگذارد؛ زمانی که گزینه صلح برای دو طرف مسکو-کی یف در حال مطرح شدن است و هر کدام تلاش دارند که با برتری در میدان، دست برتری در صلح را داشته باشند.
به طور کلی، اوکراین و مقامات غربی امیدوارند که این مذاکرات بتواند به حمایت بین‌المللی برای شرایط صلح به نفع اوکراین منجر شود و روسیه با آن موافقت کند؛ موضوعی که بارها کرملین آن را رد کرده و صلحی که انتظارات آن را برآورده سازد مطلوب خوانده است.
 
 دلایل ورود عربستان به پرونده صلح اوکراین
عربستان در حالی خواهان نقش آفرینی در صلح اوکراین است که طرح عادی‌سازی روابط عربستان با رژیم صهیونیستی که در سفر جیک سالیوان کلید خورده در یک بن‌بست قرار گرفته است، مگر اینکه اولویت‌های عربستان بویژه در مورد شرط این کشور در مورد فلسطین تغییر کند. هرچند، با وجود محوری بودن مسأله فلسطین برای پایه‌ریزی این طرح از سوی عربستان، یک مقام رژیم صهیونیستی اعلام کرده که هیچ امتیازی به فلسطینی‌ها به عنوان بخشی از توافق برای عادی‌سازی روابط با عربستان سعودی وجود ندارد.
عربستان بعد از ناکامی و سرخوردگی در جنگ سوریه و یمن، ایده‌آل‌های خود را به سمت ایجاد ثبات در منطقه و بازیگری در عرصه بین‌الملل بازتعریف کرده است. از این رو پیشنهاد نقش میانجیگرانه می‌تواند نگاه‌های جهانی را به سمت این کشور برگردانده و ضریب آن را در معادلات جهانی ارتقا دهد.
این کشور به پشتوانه برخورداری از نقش تعیین کننده در جهان اعراب اکنون تلاش دارد که با اجماع این کشورها و سایر دولت‌های همسو، خط مشی خود را در مسیرهای متناسب با دیدگاه خود قرار داده و حتی با ارائه ایده‌هایی چون صلح، خود را رهبر یک جریان سیاسی فعال معرفی کند.
مناسبات حاکم بر جهان در دوران جنگ اوکراین به گونه‌ای رقم خورده که انگیزه کشورهای بسیاری را به سمت ایفای نقش در آن معطوف کرده است. به عقیده تحلیلگران، این جنگ نقطه عطفی در تاریخ بین‌الملل و بازتعریف قدرت‌های بزرگ در موازنه جدید قدرت در جهان خواهد بود. به همین نحو، هر کشوری که بتواند بازیگر مؤثر و پیش برنده‌ای در دوره جدید باشد هم می‌تواند جایگاه ژئوپلیتیک خود را تقویت کند و هم توصیف جدید و بانفوذی از سیاست خارجه خود در جهان ارائه خواهد کرد.