ارتقای شاخص‌های علمی دانشگاه‌ها در گرو انتخاب رؤسای دانشگاه شایسته
تحول علمی یک شعار نیست
اکرم رضایی
خبرنگار
سیاست‌های علمی یک شعار نیست و نمی‌تواند مورد غفلت قرار بگیرد؛ همان‌طور که وزیرعلوم دولت سیزدهم بارها از زمان حضورش در وزارت علوم بر این مهم تأکید و پیگیر سیاست‌های تحول آفرین بوده است. تحول علمی بر نظام مدیریتی یک کشور تأثیر می‌گذارد چرا که دانشگاه حلقه اتصال صنعت، اشتغال، مدیریت و.... است. از این جهت که کارگزاران علمی به عنوان رؤسای دانشگاه‌ها پیشانی دانشگاه‌های کشور هستند. محمدعلی زلفی گل که خود از دانشمندان برگزیده در رشته شیمی و رئیس سابق دانشگاه بوعلی سینای همدان است، زمانی وزارتخانه را به دست گرفت که دو سال بود دانشگاه‌ها به واسطه کرونا در محاق رفته بودند. او که دوره کارشناسی را از دانشگاه اراک، کارشناسی ارشد را از دانشگاه صنعتی اصفهان و دکترای خود را از دانشگاه شیراز اخذ کرده در این سال‌ها بخوبی شرایط تحصیل در دانشگاه‌های شهرهای مختلف کشور را می‌داند و در انتخاب رؤسای دانشگاه‌ها با توجه به نظرات تحول گرایانه مقام معظم رهبری در دانشگاه و همچنین آیت‌الله رئیسی و با شناخت از فضای دانشگاهی دست به انتخاب‌هایی زد که حالا نتیجه‌اش را در رشد رتبه علمی دانشگاه‌های کشور در رتبه بندی‌های معتبر جهانی می‌بینیم.
هر چند حالا سال‌هاست نحوه انتخاب رؤسای دانشگاه‌ها به این صورت است که فرد مورد تأیید وزیر علوم ابتدا به عنوان سرپرست معرفی می‌شود و این فرد به شورای عالی انقلاب فرهنگی معرفی شده و یک کمیته ۵ نفره، مجدد سوابق و پرونده آن شخص را بررسی می‌کند و در صورت تأیید به عنوان رئیس دانشگاه معرفی می‌شود، اما اهتمام وزیر علوم برای انتخاب رؤسای دانشگاه از میان اساتید با رتبه علمی استاد تمام نشان از جدیت او در به ثمر نشستن نقشه راه علمی کشور دارد به طوری‌که در این دوره از مسئولیت وزارت علوم پنج اولویت مرجعیت دیپلماسی علم و فناوری، آموزش، پژوهش و برونداد هدفمند، نوآوری و فرهنگ، شاگرد فناور و نوآوری پرور و تولید ثروت، خدمت و سرمایه از دانش برای دانشگاه‌های کشور برجسته شده‌اند. رویکرد وزارت علوم در دوره سیزدهم بر نقش آفرینی دانشگاه‌ها در حل مشکلات منطقه شکل گرفته است؛ به طوری که در این رویکرد جدید به تمام دانشگاه‌ها مأموریت داده شده تا حداقل یک مشکل یا معضل منطقه خود را با کمک مسئولین استانی و شهرستانی شناسایی کرده و دانشگاه در جهت حل آن معضل و مشکل برنامه‌ریزی و گام بردارد؛اینکه دانشگاه‌ها از یک نهادِ صرفاً «تدریس و آموزش محور» به نهادی «پژوهش و تحقیق محور» تبدیل شوند.در سال‌های اخیر که رهبر انقلاب همواره میزبان جامعه دانشگاهی بودند، همیشه بر لزوم درگیر شدن دانشگاهیان با مسائل کشور، راهگشا بودن و توانایی حل مسأله تأکید کردند و ایشان در دیدار اخیر خود در مهرماه ۱۴۰۱ با نخبگان خطاب به آنها تأکید کردند: از فرد نخبه این انتظار وجود دارد که ظرفیت شخصی خود را تبدیل به ظرفیت ملی کند و توانایی‌های خود را در جهت حل مسائل کشور قرار دهد.
در این روزها می‌توان ثمره تلاش‌های وزارت علوم در دولت سیزدهم را دید. در ۲۳ ماه گذشته بیش از ۴۰ مجله علمی تحت نمایه بین‌المللی درآمده است که از این تعداد ۱۱ عنوان مجله فارسی بوده است.این دستاورد کمی نیست که به مدد دانشگاه‌ها محقق شده است.
در جدیدترین خبر، مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC) اعلام کرد: ۳۹ دانشگاه از جمهوری اسلامی ایران در رتبه‌بندی تایمز دانشگاه‌های جوان حضور دارند. در بین ۶۰۵ دانشگاه که در این رتبه‌بندی حضور دارند، سهم جمهوری اسلامی ایران از دانشگاه‌های جوان و برتر دنیا ۳۹ دانشگاه بوده است. این در حالی است که در رتبه‌بندی سال قبل فقط دو دانشگاه از ایران در بین ۱۰۰ دانشگاه برتر دنیا بوده‌اند. به لحاظ تعداد دانشگاه‌های حاضر در رتبه بندی، کشورهای ترکیه، جمهوری اسلامی ایران و پاکستان به ترتیب با ۴۷، ۳۹ و ۲۲ دانشگاه، رتبه اول تا سوم را در میان کشورهای اسلامی کسب کردند.
همچنین در رتبه‌بندی کیو اس در سال ۲۰۲۴ تمام دانشگاه‌های ایران نسبت به سال گذشته از لحاظ رتبه ارتقا پیدا کرده‌اند.
همچنین «مؤسسه آموزش عالی تایمز» در ویرایش ۲۰۲۳ خود که در سال ۲۰۲۳ میلادی منتشر شده، نام ۶۵ مؤسسه ایرانی را در سیاهه مؤسسه‌های برتر آسیا منتشر کرده است. در ویرایش پیشین این نظام رتبه‌بندی ۵۸ مؤسسه از ایران در میان مؤسسه‌های برتر آسیا جای گرفته بودند. نگاهی گذرا به تحصیلات و رتبه علمی و انتخاب رؤسای دانشگاه‌ها نشان می‌دهد که این موفقیت‌ها به دنبال انتخاب‌هایی درست و سنجیده به دست آمده و البته با اهتمام استعدادهای برتر، نخبگان و اساتید و هیأت علمی دانشگاه‌های کشور. در جدول زیر نگاهی داریم گذرا به مشخصات 20 رئیس دانشگاه برتر کشور که حتماً جای بسیاری از دانشگاه‌های برتر در این جدول خالی است.