ابوالفضل ظهره‌وند
کارشناس مسائل بین الملل

روند تحولات بین‌المللی، بخصوص طی یک دهه گذشته شرایطی را رقم زده که سبب عبور معادلات جهانی از حالت یکجانبه‌گرایی به چندجانبه‌گرایی شده است. در رأس این مهندسی جدید، سه کشور اصلی ایران، روسیه و چین مورد توجه بسیاری قرار دارند، آنچنان که امریکا و سایر کشورهای عضو ناتو به طور قطع این سه را عامل اصلی تغییر معادلات بین‌المللی و استقرار نظم نوین جهانی می‌دانند. مؤلفه اصلی شکل‌دهی این شرایط را باید بهبود روابط دو کشور ایران و روسیه دانست؛ روابطی که نقطه عطف آن در دوره همکاری‌های دو کشور در منطقه غرب آسیا و به منظور مقابله با تروریسم داعش و در صحنه سوریه و عراق بوده و تاکنون هم ادامه پیدا کرده است. این عرصه همکاری که فرصت مشترکی را برای دو کشور به وجود آورده، سبب نزدیکی بیش‌ازپیش ایران و روسیه شده است تا سایه اتفاقات ناخوشایند تاریخی از روابط دو کشور رخت بربندد.
با نتایجی که از همکاری‌های دو کشور در منطقه غرب آسیا حاصل شد، دوستی‌ها تداوم یافت و در مهم‌ترین نقطه به شانگهای رسید. پذیرش ایران به‌عنوان عضو اصلی شانگهای نشان داد روابط ایران و روسیه به صورت راهبردی در حال انجام است. این همکاری‌ها در صحنه امنیتی، اقتصادی و فرهنگی می‌تواند بیش‌ازپیش روابط دو کشور را به هم نزدیک سازد. در مسأله افغانستان هم رایزنی‌های مستمری که دو کشور با هم داشته‌اند، سبب نزدیکی دیدگاه‌ها و همکاری‌ها شد. این موارد به اضافه همکاری روسیه با ایران در دوران تحریم‌ها سبب شد آنچه در پس‌زمینه ذهنی مردم ما در خصوص روس‌ها بوده است بی‌رنگ شود، اما یک اتفاق کافی بود تا تلاش‌ها برای کمرنگ جلوه دادن همکاری‌های راهبردی تهران-مسکو آغاز شود. بخشی از بیانیه منتشر شده در نشست اخیر شورای همکاری خلیج‌فارس که با حضور لاوروف، وزیر خارجه روسیه  همراه بود،   منجر به طرح انتقادات بسیاری در ایران شد که حتی به احضار سفیر مسکو در تهران به وزارت خارجه انجامید. اما آنچه در میان این هیاهو گم شده، اقدام اماراتی‌ها بوده است. هر زمان تعاملی بین شورای همکاری خلیج‌فارس با یک کشور خارجی شکل می‌گیرد، شاهد چنین نتایجی بوده‌ایم. همواره در بیانیه‌های پایانی، طرف اماراتی یک بند نابجایی را در مورد اختلاف بر سر سه جزیره ایرانی در بین بندهای دیگر می‌گنجاند. در سفر وزیر خارجه چین به کشورهای حوزه خلیج‌فارس هم این اتفاق رخ داد. این در حالی است که هم روس‌ها و هم چینی‌ها ملاحظات خود را با طرف‌های عربی به پیش می‌برند، اما این طرف اماراتی است که از وضعیت سوءاستفاده کرده  است.
دستگاه دیپلماسی برای متوقف کردن این رویکرد اماراتی‌ها باید گام‌های عملی‌تری برداشته و با کسانی که شراکت راهبردی با ایران دارند به مرور خطوط قرمز خود بپردازد. نباید فراموش کرد که طرف روسی هیچ‌گاه قصد ضربه زدن به ایران را ندارد بلکه تنها ملاحظات خود را دنبال می‌کند و امارات هم همچون همیشه حرف بی‌پایه و اساس خود را در بیانیه تکرار کرده است و از فرصت پیش آمده برای رسیدن به خواسته‌های واهی خود استفاده می‌کند. بنابراین آنکه باید در این برخورد مؤاخذه شود، اماراتی‌ها هستند.