وضعیت جبهه‌های نبرد اوکراین در پانصدمین روز جنگ از چه حکایت دارد؟
آتش‌افروزی در اردوی غرب میانجیگری در اردوی شرق
فائزه سادات یوسفی
خبرنگار
آنچه که در پانصدمین روز جنگ اوکراین و رصد جبهه رزمی و سیاسی این رویارویی مشخص است، نوعی خویشتنداری و لفافه‌گویی است که در دو طرف رخ نمایی می‌کند. روسیه بعد از شورش واگنرها اینک در راستای سازماندهی و تقویت قوای خود برآمده و کی یف نیز با برآورده نکردن انتظارات غرب در طرح ضدحمله تلاش می‌کند موضوع عضویت خود به ناتو را دراولویت قرار دهد.
در مجموع، هر کدام از دو طرف، متناسب با هزینه‌ای که در قبال نبرد فرسایشی متحمل شده سعی می‌کند که جنگ را به نقطه سکون برساند. اکنون آنها نه به‌دنبال پیروزی کامل، بلکه در صدد هستند که دست برتری را در جنگ بر عهده گرفته تا بتوانند در این نقطه سکون- که نمایی از آن طرح صلح است - نقش‌آفرینی کنند. صلحی که هر کدام بتوانند با رد شروط مقابل، پیش شرط‌های خود را تحمیل کند. در همین راستا، زلنسکی هفته گذشته با اعلام شرط‌های خود از جمله تأکید بر عقب‌نشینی ارتش روسیه تا مرز 1991 گفت که اگر این شروط محقق نشود حاضر به مذاکره برای صلح نخواهد شد. روسیه نیز در واکنش به این اظهارات آن را غیرمعقولانه و نامعتبر دانست. فعالیت‌های دیپلماتیک روسیه و اوکراین نیز نشان از این موضوع دارد.
زلنسکی طی سفر دو روز گذشته خود به آنکارا اعلام کرد، خواسته کی‌یف اجرای طرح صلح است و ترکیه نیز آماده پذیرفتن هدایت این موضوع است. اردوغان نیز با تأکید بر نقش ترکیه برای پایان دادن به جنگ از طریق مذاکره بر اساس قوانین بین‌المللی بیان داشت:«در حال مذاکره با طرف روسی هستیم. ماه آینده، آقای پوتین به ترکیه سفر خواهد کرد.»
علاوه بر آن، روسیه نیز قرار است در نشستی با کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس در سطح وزیران خارجه حضور پیدا کند. این کشورها پیشتر نقش مهمی در میانجیگری بحران اوکراین به‌ویژه در مورد مبادله اسیران بین مسکو و کی‌یف ایفا کرده بودند و فرصت پیش رو نیز می‌تواند برای تقویت نقش میانجی آنها مورد استفاده قرار گیرد، اما از سویی دیگر نیز طرف غربی می‌کوشد نوع حمایت از اوکراین را به جایی برساند که از دوسوی مختلف فضا را برای پیاده‌سازی صلح و پایان دادن به جنگ نیل دهد. در گام اول با تبلیغات فراوان روی طرح ضدحمله اوکراین، هم جلو پیشروی‌های نیروهای روس را گرفته و هم بتواند بخشی از زمین‌هایی که کنترل آنها به دست این نیروهاست بازپس گیرد. در گام دوم، با ارسال مهمات‌های جنجال برانگیزی چون بمب خوشه‌ای سمت و سوی مدیریت میدان رزمی را به سمت خشونت و ارعاب بیشتر کشانده و علاوه بر آن، شدت حمله نیروهای اوکراین را طوری کنترل کنند که موجب واکنش بیشتر روسیه نشود.
امریکا با هدف تغییر ماهیت تهدید در جنگ سعی می‌کند، مهمات خوشه‌ای را به کی‌یف ارسال کند، زیرا طبق گفته کارشناسان طرح ضدحمله دستاورد متقن و قابل قبولی برای اوکراین در برنداشته است و این بمب می‌تواند منجر به تغییر پارامترهای ضدحمله اوکراین شود.اوکراین می‌گوید، از زمان آغاز حمله متقابل در اوایل ژوئن، برخی از روستاها را در جنوب اوکراین پس گرفته است، اما فاقد قدرت آتش و پوشش هوایی برای پیشرفت سریع‌تر است. کالین کال، معاون وزیر دفاع ایالات متحده در امور سیاست، به خبرنگاران گفت: «هنوز زود است که قضاوت کنیم که حمله متقابل چگونه پیش می‌رود، زیرا ما در ابتدای میانه هستیم.»
بمب خوشه‌ای وعده داده شده قرار است در پوشش عناوین فریبنده چون تضامین امنیتی ارسال شود تا با تأثیرگذاری بر بخش قابل توجهی از افکارعمومی، تأیید آنها را در بر داشته باشد، زیرا یکی از سرمایه‌های مؤثر در جنگ در اوکراین که بسیار بر پایدارسازی نقش حامی بودن آنها تلاش می‌شود، مردم اروپا هستند. در همین رابطه جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید، گفت: «اوکراین تضمین‌های کتبی ارائه کرده است که از آنها به شیوه‌ای بسیار دقیق استفاده خواهد کرد تا از این طریق، خطرات برای غیرنظامیان را به حداقل برساند.»
البته ارسال چنین بمب‌های غیرمتعارفی که با مخالفت‌های متعددی چون آلمان در جهان همراه بوده و نشان از رویکرد قلدرمآبانه ایالات متحده در قبال جنگ نیز دارد. امریکا اکنون صحنه‌گردان اصلی جنگ در اوکراین است که بر خلاف لفاظی‌های خود، تنها به تغییر حاکمیت در روسیه می‌اندیشد تا با حفظ هژمونی یکتای خود، از تغییر در نظم بین‌الملل به نفع نظام چندقطبی جلوگیری کند.
از طرف دیگر، عضویت اوکراین در ناتو در خلال جنگ کنونی بسیار مورد توجه محافل سیاسی قرار داشته و گمانه‌زنی‌ها و وعده‌های ضد و نقیض ناتو در طول یکسال گذشته را دوباره فعال کرده است؛ موضوعی که با‌وجود وعده‌های گذشته -که حتی استارت جنگ در اوکراین را برانگیخت- اما همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، زیرا برخی کشورها نسبت به هر اقدامی که ممکن است ناتو را به جنگ با روسیه نزدیک‌تر کند، محتاط هستند. بایدن در مصاحبه اخیر خود حتی الحاق اوکراین به ناتو را مخاطره‌آمیز خواند و اعلام کرد ممکن است به درگیری با روسیه منجر شود. وی گفت: «فکر نمی‌کنم در ناتو درباره پیوستن اوکراین به آن اتفاق نظر وجود داشته باشد.»غرب در خوشبینانه‌ترین حالت، عضویت اوکراین به ناتو را به جنگ حواله کرده تا همچنان این کشور را به‌عنوان طعمه در جلو گلوله نیز حفظ کند. در همین راستا، ینس استولتنبرگ، دبیر کل ناتو در کنفرانس مطبوعاتی روز جمعه از طرح سه ماده‌ای ناتو در نشست ویلنیوس صحبت کرد که طبق آن، تنها اوکراین را برای الحاق به ناتو نزدیک می‌کند تا بدین صورت امیدها را در کی‌یف زنده نگه دارد. مقامات اوکراینی نیز با وجود دلخوری اما از سر ناچاری و جبر همسویی با سیاست‌های امریکا به آن رضایت داده ولی همچنان برای عضویت تلاش می‌کنند. به همین منظور، رئیس جمهور اوکراین، ولودیمیر زلنسکی، از بلغارستان، جمهوری چک، اسلواکی و ترکیه بازدید کرد تا قبل از نشست 11 تا 12 ژوئیه این ائتلاف، حمایت از عضویت در ناتو را تقویت کند. با این حال، مشخص نیست که اوکراین هفته آینده در اجلاس ویلنیوس، پایتخت لیتوانی چه پیشنهادی خواهد داشت.