الگوی حجاب زن مسلمان ایرانی
صدیقه سعیدی
پژوهشگر
الگوی حجاب زن مسلمان ایرانی دارای مؤلفه‌هایی است که اکنون پس از ذکر ملاحظات موجود در این زمینه، در ذیل به آنها اشاره میشود.
1- حجاب در پوشش و لباس
اولین و مهم‌ترین مؤلفه‌ای که در باب حجاب زن مطرح میشود، حجاب در پوشش و لباس است. زنان مسلمان طبق دستور صریح دین مبین اسلام باید بدن خود را از نگاه مردان نامحرم بپوشانند. در ادامه به آیات و روایات موجود در این زمینه اشاره میشود.
«یا أَیهَا النَّبِی قُل لِّأَزْوَاجِک وَبَنَاتِک وَنِسَاء الْمُؤْمِنِینَ یدْنِینَ عَلَیهِنَّ مِن جَلَابِیبِهِنَّ ذَلِک أَدْنَى أَن یعْرَفْنَ فَلَا یؤْذَینَ وَکانَ‌الله غَفُورًا رَّحِیمًا»؛ «اى پیامبر به زنان و دخترانت و به زنان مؤمنان بگو پوشش‌هاى خود را بر خود فروتر گیرند. این براى آنکه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند، نزدیک‌تر است و خدا آمرزنده و مهربان است.» (قرآن کریم، احزاب:59.) «...وَلَا یبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْیضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُیوبِهِنَّ..»؛ «...زیورهاى خود را آشکار نگردانند مگر آنچه طبعاً از آن پیدا است و باید روسرى خود را بر سینه خویش فرو اندازند.» (قرآن کریم، نور:31.) همچنین احادیث و روایات بسیاری در این زمینه وجود دارد که هر کدام به نوعی حدود و ابعاد حجاب در پوشش زن در برابر مردان نامحرم را مشخص می‌کند (وسائل‌الشیعه: ج3، ص25؛ الکافی: ج۵، ص۵۲۱ و سنن ابی‌داوود: ج2، ص383.) از مجموع این آیات و روایات برداشت میشود زنان باید در برابر مردان نامحرم همه جای بدن بجز صورت و کفین و زینت‌های خود را بپوشانند.
2- حجاب در رفتار
دیگر مؤلفه‌ای که برای حجاب زنان در آیات قرآن و روایات معصومین(ع) ذکر شده، حجاب در رفتار زنان است که به نوعی به مقوله حیا و عفاف به‌عنوان ابعاد درونی حجاب نیز مرتبط است. تعدادی از آیات و روایات در این زمینه عبارتند از:«...وَ لا یضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیعْلَمَ ما یخْفِینَ مِنْ زِینَتِهِنَّ..»؛ «...و آن‌طور پای به زمین نزنند که خلخال و زیور پنهان پاهایشان معلوم شود.» (قرآن کریم، نور:31.) همچنین احادیثی در این زمینه وجود دارد. (وسائل‌الشیعه: ج20، ص185 و 197 و 198.)
3- حجاب در گفتار
از دیگر مؤلفه‌های الگوی حجاب زن مسلمان، حجاب در گفتار و نحوه سخن گفتن با مردان نامحرم است که این بعد نیز به حجاب درونی یا همان عفت و حیا مرتبط است. آیات و روایاتی هم در این زمینه به چشم می‌خورد که تعدادی از آنها عبارتند از:«فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیطْمَعَ الَّذِی فِی قَلْبِهِ مَرَضٌ..»؛ «پس نازک و نرم با مردان سخن نگویید، مبادا آنکه دلش بیمار است به طمع افتد.» (قرآن کریم، احزاب:32.) همچنین احادیثی در این زمینه وجود دارد. (بحارالانوار: ج27، ص335 و 356 و340.)
4- حجاب چشم
مؤلفه دیگر الگوی حجاب زن مسلمان، همانا حجاب چشم و مراقبت از نگاه خود مقابل مردان نامحرم است. اگر چه دستور اکید اسلام در زمینه حفظ و مراقبت از نگاه غالباً مردان را مخاطب قرار می‌دهد اما اسلام به زنان نیز دستور داده است مراقب نگاه‌های خود باشند.«...قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ..»؛ «...ای رسول به زنان مؤمن بگو چشمها را از نگاه ناروا بپوشانند.» (قرآن کریم، نور:31.)