عدالتخواه و آرمانگرا
جبار آذین
مدرس و منتقد سینما و تلویزیون
در سال‌های اخیر تولید هدفمند فیلم‌های سیاسی و انتقادی با رویکرد سازندگی در چهارچوب قانون و نظام و همسو با فرهنگ و آیین‌های اجتماعی و اعتقادی، موردتوجه برخی مسئولان حوزه‌های فرهنگ و هنر و سینما قرار گرفته تا روند ساخت آثار سیاسی و مردمی قانونمند در عرصه هنر وسینمای کشور که نیازمند تحولات اساسی است، نهادینه شود. استفاده از مضامین، موضوع‌ها و رخدادهای ملتهب اجتماعی و سیاسی و فرهنگی، شاخصه اصلی محتوایی این نوع محصولات فرهنگی است. در میان سازمان‌ها و نهادهای هنری و فرهنگی، سازمان‌های هنری و رسانه‌ای اوج و مؤسسه سیمای مهر حوزه هنری، در تثبیت و تولید فیلم‌های مورد اشاره، پیشگام هستند. صرفنظر از اینکه، این آثار را سفارشی بدانیم یا نه، درکل حرکتی که توسط دو تشکل مذکور شکل گرفته، مهم و قابل تأمل است. فیلم «مصلحت» با نویسندگی و کارگردانی حسین دارابی و به تهیه‌کنندگی محمدرضا شفاه، فیلمی محتوا محور و عدالتخواهانه است که سوژه و داستانی پرالتهاب را به تصویر کشیده و در قالب درامی افشاگرانه و منتقدانه، داستان خود را از میان وقایع و رویدادهایی که نمودهایی در جامعه دارند، عبور داده و به نمایش می‌گذارد. موضوع‌های مهمی مانند عدالت، وظیفه، تکلیف و مصلحت، مفاهیم بلند شخصی و گروهی و اجتماعی‌اند که از مناظر ایمانی و انسانی و الهی، تعاریف و ویژگی‌های خود را دارند. این مسائل، گوشت و پوست محتوایی فیلم خوش‌ساخت «مصلحت» را تشکیل داده‌اند. خطای مرگبار فرزند تندروی فردی که در قوه قضائیه به کار اشتغال دارد، به مرگ یک جوان چپ‌گرا منجر می‌شود. این حادثه تلخ، اوضاع روحی و روانی و زندگی جوان تندرو، پدر او، خانواده مقتول و جامعه را متأثر می‌کند. در این ورطه است که مسائل عدالت و وظیفه و تکلیف و «مصلحت»، خود را در داستان فیلم «مصلحت» نشان می‌دهند و در فرجام، همگی، به پای عدالت زانو می‌زنند. «مصلحت» محصول سال 99 و اثری تماشایی با شخصیت‌پردازی‌های باورپذیر، روایت مطلوب داستان، بازی‌های مقبول، پژوهش مکفی، فیلمنامه و کارگردانی خوب است. نام اولیه فیلم «پدری» بود که به «مصلحت نظام» تغییر نام داد و در نهایت با عنوان «مصلحت»، راهی جشنواره و اکران شد. استقبال مردم و گروهی از منتقدان از «مصلحت»، نشان‌دهنده وجود امتیازهایی در مضمون و فرم و ساختار هنری این اثر سینمایی است. «مصلحت» سومین فیلم سیاسی و انتقادی باشگاه سوره، بعد از فیلم‌های «بیست‌و یک روز بعد» و «دیدن این فیلم جرم است»، و بهترین آنها از نظر مضمون و محتوا، ساختار و پردازش هنری است و در کارنامه هنری حسین دارابی، یک نقطه عطف تلقی می‌شود. گرچه در برخی بخش‌ها شعارها در چشم است اما این مهم، خارج از مدار محتوا، جان و بطن داستان و مؤلفه‌های شخصیتی کاراکترهای فیلم نیست و جای مناسب خود را در فیلم دارد. مصلحت، یادآور می‌شود که سینماگران متعهد کشور می‌توانند با احترام به فرهنگ و باورهای مردم و وفاداری به ارزش‌ها و آرمان‌های الهی و اسلامی و ایرانی و انسانی، آثار مناسب اجتماعی بسازند و مخاطبان سینما را با خود همراه کنند. امید که تولید فیلم‌های ارزشمندی مانند «مصلحت»، به دور از هرگونه مصلحت‌اندیشی و ملاحظه، بازی‌های سیاسی و جانبداری ناحق، در بزرگراه عدالت‌پروری در کشور تداوم داشته و فراگیر و ملی شود.