اهمیت بازتولید و بازاجرای آثار شاخص در تئاتر
شهرام کرمی
نویسنده، کارگردان و مدرس دانشگاه
هنر این خاصیت را دارد که محدود به زمان نبوده و چون مضمون و فکر و ایده آن مبتنی بر بازتاب خلاقه جلوه‌های پیدا و پنهان زندگی بشر است، یک هنر همیشگی شناخته می‌شود. در طول قرن‌های طولانی از ظهور و حضور هنر تئاتر تا امروز، هنوز هم نمایشنامه‌های گذشته بارها اجرا شده و به شکل ستایش‌انگیز همواره جزو مهم‌ترین و موفق‌ترین اتفاق‌های هنری به حساب می‌آیند. از «سوفوکل» تا «ویلیام شکسپیر» و «مولیر» و حتی قرن‌های نزدیک‌تر به تاریخ ما آثار «هنریک ایبسن» و «آنتوان چخوف» و «ساموئل بکت» و غیره همیشه آثاری در تئاتر دنیا از این نویسندگان در حال اجرا است. بخشی از این روند به جهت ارزش و اهمیت آثار شاخص هنری و کار خلاقه هنرمندان برجسته بوده و بخش دیگر بهره از ظرفیت آثار شاخص و همیشگی است. اما اگر به روند تولید و اجرای تئاتر در کشور نگاه کنیم به شکل سنتی همچنان یک نگاه محدود در خصوص تولید و بهره کم از ظرفیت آثار خلق شده وجود دارد. کمتر نمایشنامه و یا اثر تولیدی اجرا و یا دوباره بازتولید می‌شود. در یک مقطع که روند بازتولید در کشور اتفاق افتاد، گروهی با اجرای مجدد یک نمایش اجرا شده مخالف بوده و اعتقاد داشته و دارند که باید فرصت کار هنری وقف اثر نو و جدید شود. در عمر کاری یک هنرمند، فرصت تولید و خلق اثر هنری یک دوره محدود زمانی بوده و تعداد زیادی اثر را شامل نمی‌شود. مگر یک هنرمند در عمر کاری خود چه اندازه فرصت حضور و یا خلق چند اثر را دارد؟
پروسه خلق اثر هنری یک فرایند خاص و زمانبر با نگاه و جریان ذهنی و عمل آفرینشگری و خلاقیت است. چرا نباید از اثری که خلق شده برای گروه مخاطب بیشتر و در دوره‌های مختلف زمانی بهره برد؟ این روند در تئاتر دنیا مرسوم است. کمپانی و گروه‌های تئاتر در اروپا و امریکا در طول فعالیت کاری خود چند اثر را تولید و همان کارها را بارها اجرا کرده و در یک دوره طولانی به شکل مستمر یا مقطعی نمایش خود را بازتولید و اجرا می‌کنند. تورهای هنری در کشور و یا سراسر دنیا توسط گروه و کمپانی‌های تئاتر یک امر متداول و با سابقه تاریخی در هنر تئاتر جهان است. این رویه لازم است به عنوان یک برنامه و روش کاری دستمایه فعالیت گروه‌های هنری تئاتر کشور شود. هر چند به شکل پراکنده و فردی در این موضوع بارها فعالیت شده ولی این موضوع باید به یک جریان کاری تبدیل و از آن حمایت شود. نمایش «معرکه در معرکه» کار هنرمند پیشکسوت «سیاوش طهمورث» همین چند وقت پیش بعد از حدود سی سال از اجرای قبلی دوباره اجرا و با اقبال بسیار خوب تماشاگر روبه‌رو شد.
برای تولید یک نمایش، عناصر و عوامل زیادی وقت و هزینه صرف کرده و اثر هنری تولید و اجرا می‌شود. بازتولید یک اثر که مصالح و ابزار اصلی خود شامل نمایشنامه، دکور، صحنه، لباس، طراحی و ایده اجرایی دارد، بخش اصلی تولید را طی کرده و راحت‌تر از اثر جدید بارها می‌تواند اجرا شود. اینکه جشنواره‌های تئاتر در شرایط و فراخوان خود بر نمایشنامه و نمایش اجرا نشده تأکید دارند یک رویه سنتی است که فرصت بهره از درام‌ها و اجراهای موفق را محدود می‌کند. لازم است برای بهره بهتر از کار و اثر هنرمندان رویه‌های همیشگی تغییر کند و این ضرورت در تئاتر حرفه‌ای بسیار اهمیت دارد.