گزارش «ایران» از روزهای پر‌التهاب امتحانات نهایی متوسطه دوم و حواشی تقلب و کنکور پیش رو
نمره صفر برای متقلبان امتحان نهایی
ابزارهای تقلب رو به پیشرفت است و مسئولان دنبال راه های نظارتی بیشتر
اکرم رضایی
خبرنگار
از زمان شروع امتحانات نهایی، دانش‌آموزان زیادی از راه تماس و ارسال پیام به روزنامه ایران نسبت به اجرای نظارت در جلسات امتحانی، انتشار سؤالات به بیرون از جلسات و عدم مدیریت صحیح جلسات اعلام شده گلایه داشتند و عمده دلایلی که امسال گلایه‌ها را بیشتر کرده و حساسیت‌ها را بالا برده، نگرانی دانش‌آموزان به دلیل اهمیت سوابق تحصیلی در کنکور است. از سوی دیگر شیوه‌های تقلب روزبه‌روز ابعاد جدیدتری به خود می‌گیرد؛ از گسترش ابزار تقلب تا راه‌های قدیمی. حالا دانش‌آموزان می‌گویند تلاش‌ها نباید ضایع شود و مسئولان باید به گونه‌ای عمل کنند که سوابق تحصیلی ثمره تلاش تک‌تک دانش‌آموزان باشد. البته همیشه در ایام امتحانات نهایی اخباری درباره انتشار سؤالات آزمون‌ها مطرح می‌شد که موج استرس و نگرانی دانش‌آموزانی را که در آینده کنکور دارند، دوچندان می‌کرد و حتی درباره خود کنکور نیز چنین شائبه‌هایی همواره مطرح است. تصاویر و فیلم‌های متعددی از انتشار سؤالات حین آزمون در کانال‌های معلوم و مجهول منتشر می‌شود که نشان می‌دهد، مثلاً حدود یک ربع بعد از شروع آزمون‌ها سؤالات منتشر شده است. گرچه طبق گفتههای مسئولان آموزش و پرورش نمی‌توان به این رویه لفظ تقلب و لو رفتن سؤالات را اطلاق کرد، زیرا سؤالات پس از شروع آزمون ممکن است توسط خود دانش‌آموزان به بیرون رسیده باشد و این نشان‌دهنده این نیست که دانش‌آموزی توانسته باشد تقلب کند. حالا مدتی است درز سؤالات قبل از روز امتحان تقریباً به صفر رسیده، اما باز هم بحث بازرسی‌ها و نظارت‌ها حین برگزاری امتحانات را پررنگ می‌کند، چرا که در صورت محکم بودن چنین نظارت‌هایی نباید جز از طریق سازمان سنجش در موقع برگزاری کنکور یا آموزش و پرورش در امتحانات نهایی، سؤالات بعد از امتحانات به بیرون راه پیدا کند. از سوی دیگر عده‌ای که مخالف مصوبه کنکور 1402 هستند، با هر تمهیدی به دنبال این هستند که به سؤالات دسترسی داشته باشند تا با انتشار آن در فضای مجازی بر این مسأله دامن بزنند که چون تقلب در امتحانات نهایی کاری ساده‌تر از کنکور است پس این مصوبه می‌تواند مغایر عدالت باشد.
به طور کلی با مصوبه کنکور ۱۴۰۲ و تأثیر نمرات سه سال آخر تحصیلی دانش‌آموزان در کنکور، قطعاً اعتراضات و تبعاتی وجود خواهد داشت، اما چطور باید با این تبعات برخورد کرد. محمدمهدی کاظمی، معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش در گفت‌و‌گو با «ایران» با تأکید بر اینکه اخبار مبنی بر لو رفتن سؤالات امتحان نهایی در فضای مجازی صحت ندارد، بیان کرد: «متأسفانه در فضای مجازی همه چیز منتشر می‌شود، مثلاً خبر لو رفتن سؤالات امتحان نهایی یک خبر اشتباه است که آن را با دادن ضریب بالا منتشر کرده‌اند. این موضوع روی روحیه دانش‌آموزان قطعاً تأثیر می‌گذارد، در حالی که اصل خبر صحت نداشته است. تا کنون به هیچ عنوان سؤالات امتحان نهایی لو نرفته، زیرا لو رفتن یعنی پیش از آزمون سؤالات بیرون بیاید ولی حین آزمون و بعد از آزمون این اتفاق رخ داده است. به تعبیر دیگر زمانی بوده که دانش‌آموز سر جلسه آزمون حضور داشته و امکان دریافت پاسخ‌ها را نداشته است.»
وی ادامه داد: «آن فردی که این تخلف را انجام داده بلافاصله شناسایی شده و متخلف است. برای این دسته از افراد رأی هیأت بدوی صادر می‌شود، سپس متناسب با رأی هیأت بدوی مشخص می‌شود که آیا فرد می‌تواند در امتحانات شرکت کند یا از حضور در ادامه امتحانات منع خواهد شد. همچنین طبیعتاً نمره فرد صفر منظور خواهد شد، به طور کلی همه چیز به رأی هیأت بدوی نسبت به تخلفی که دانش‌آموز مرتکب شده، بستگی دارد.»
معاون وزیر آموزش و پرورش در واکنش به این پرسش که دانش‌آموزان نگران تقلب‌ها و حواشی امتحانات نهایی هستند که به دلیل تقلب‌ها شانس کمتری در کنکور داشته باشند، گفت: «تقلبی اتفاق نیفتاده که حق کسی ضایع شود. یکی از موضوعات مطرح شده در مصوبه بحث ایجاد عدالت است. اگر کسی تخلفی مرتکب شده و اشتباهی کرده طبیعتاً نمره او صفر خواهد بود و دیگر رقابتی با دانش‌آموزانی که در امتحانات تلاش کرده‌اند نخواهد داشت.»
کاظمی در پاسخ به این سؤال که می‌توان تعدادی از متخلفان را شناسایی کرد اما این روند برای تمامی متخلفان قابل اجرا نیست و برخی می‌توانند قوانین را دور بزنند و به تقلب کردن ادامه دهند، گفت: «هر تعدادی که تخلف کرده باشند با آنها برخورد می‌شود. سال‌های گذشته هم این موضوع بوده است، اما امسال با جدیت بیشتری پیگیری خواهد شد.»
وی همچنین بیان کرد: «به هر حال منافعی در بحث کنکور وجود داشته و طبیعتاً مقاومت‌هایی نسبت به مصوبه وجود دارد. ما معتقدیم، مصوبه کنکور هم به افزایش کیفیت آموزش و هم کیفیت یادگیری کمک می‌کند. متأسفانه طی سال‌های اخیر دانش‌آموزان بشدت افت یادگیری عمیقی داشتند که این در میان دانش‌آموزان و دروس تخصصی دوره متوسطه وجود دارد، طوری که تبعات آن به دانشگاه‌ها هم رسیده است.»
تبعات افت یادگیری دانش‌آموزان به دانشگاه‌ها هم رسیده است
معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش به این موضوع که افت یادگیری از دانش‌آموزان متوسطه به دانشگاه‌ها رسیده و ورودی دانشگاه‌ها، طبق آنچه که اساتید دانشگاهی می‌گویند دچار افت کیفیت شده است، اشاره کرد و گفت: «بعضاً ما در جلسات و کنفرانس‌های دانشگاهی در رشته‌های علوم پایه شرکت می‌کنیم و در آنجا مسئولان دانشگاهی و اساتید دانشگاه‌ها مصداق‌هایی از افت یادگیری دانش‌آموزان و امتداد آن در مقاطع دانشجویی می‌گویند. طی این جلسات اساتید اذعان دارند، سطح دانشجویان به لحاظ درک مفاهیم در موضوعات مختلف نسبت به سال‌های قبل کاهش داشته که بخش عمده آن ناشی از کلاس‌های تست کنکور است، لذا این مصوبه به کلیت این موضوع و ارتقای یادگیری دانش‌آموزان کمک می‌کند، ولی نیاز به فرهنگ‌سازی در این باره وجود دارد و باید شفاف‌سازی و تبیین شود.»
وی با تأکید بر اینکه باید نسبت به تعمیق یادگیری دانش‌آموزان تلاش کرد، ادامه داد: «رسانه‌ها در شفاف‌سازی و اهمیت تفاوت این مصوبه و فرصتی که می‌تواند برای دانش‌آموزان فراهم بیاورد، اطلاع‌رسانی کنند. هرچه رسانه‌ها در تبیین این موضوع بهتر عمل کنند اجرای آن نیز موفق‌آمیز خواهد بود و می‌توانیم حرف نهایی را به دانش‌آموزان بگوییم.»
از پیشنهاد قطع اینترنت در زمان برگزاری کنکور تا کشف1000 قلم ابزار تقلب
همه این نگرانی‌ها و تلاش‌های مسئولان اما برای برگزاری امتحانات نهایی سالم برای این است که در نهایت چشم اکثر دانش آموزان از پایه دهم به کنکور است و حالا با اثرگذاری قابل توجه نمرات سه پایه دهم، یازدهم و دوازدهم در کنکور سراسری جزئیات برگزاری این امتحانات که شمارشان کم نیست بیشتر زیر ذره‌بین است. اما بلافاصله بعد از امتحانات نهایی، پایه دوازدهمی‌ها برای کنکور آماده می‌شوند که این آزمون هم داستان‌های خود را دارد. باز هم بحث درز سؤالات و تقلب‌ها حاشیه همیشگی کنکور بوده است.
رئیس پلیس فتا فراجا از آمادگی این نیرو برای برگزاری نوبت دوم آزمون سراسری سال ۱۴۰۲ خبر داد و گفت: در سال گذشته یک هزار قلم ابزار میکرو ارسال کننده، میکرو فرستنده، ابزارها و ریز تراشه الکترونیک شناسایی و ضبط شده است.
۲ هزار و ۷۴ مورد رصد عام در مورد فضای سایبر
سردار وحید مجید در نشست تبیین ابعاد اجرایی و حفاظتی نوبت دوم کنکور 1402 با بیان اینکه از سال ۱۳۹۹ با کانال‌ها، صفحات و اکانت‌های متعددی تحت عناوین مجرمانه فروش سؤالات آزمون، فروش سؤالات کنکور، آزمون عمومی، کنکور عمومی، کنکور و آزمون و کلیدواژه‌های متفاوت مواجه شدیم، گفت: پلیس فتای فراجا اقدامات هماهنگ خود را با سازمان‌های ذیربط انجام داده است و تیم‌های رصدی را در این رابطه فعال کرده که کارگروه‌های متعددی در حوزه استان‌ها و شهرستان‌ها فعالیت دارند.
رئیس پلیس فتا فراجا تأکید کرد: از ابتدای سال ۱۳۹۹ بالغ بر ۲ هزار و ۷۴ مورد رصد عام در مورد فضای سایبر داشتیم که این موارد متمرکز بر شبکه‌های اجتماعی تلگرام و اینستاگرام بودند. این تعداد پالایش شدند که تقریباً در ۷۰۷ مورد به بسترهایی رسیدیم که ادعاهایی را در مورد فروش سؤالات کنکور مطرح کردند. ضمن اینکه این ادعاها متفاوت بودند و برخی از این کلیدواژه‌های متقلبانه استفاده می‌کنند تا محصولات مختلف از جمله کتب آموزشی را بفروشند که البته این موارد هم پالایش شد، بر ۴۸۳ مورد تمرکز ویژه کردیم و در نهایت ۲۴۹ نفر را که گرداننده این ۴۸۳ بستر تقلب بودند شناسایی و به مراجع قضایی معرفی کردیم.
وی در ادامه تصریح کرد: طبق سنوات گذشته در حوزه‌های مختلف جلسات هماهنگی با مسئولان برگزاری آزمون یعنی وزارت علوم و سازمان سنجش انجام داده‌ایم و حتی این جلسات در سطح استان هم برگزار شده است.
سردار مجید با بیان اینکه در طول سال اقدامات رصدی در ارتباط با فعالیت‌های مجرمان سایبری در حوزه‌های مختلف انجام می‌شود، گفت: ما تنها به زمان‌های نزدیک به آزمون بسنده نمی‌کنیم بلکه در طول سال موضوع را پیگیری می‌کنیم و افرادی را که در این زمینه فعال هستند شناسایی می‌کنیم. در نزدیکی ایام امتحانات نهایی و کنکور فعالیت مجرمان سایبری تشدید می‌شود.
رئیس پلیس فتا فراجا گفت: راهکارهایی را در دو حوزه مشخص کانال‌ها و پیج‌ها و لینک‌هایی که ادعای فروش سؤالات کنکور را دارند و افرادی که مدعی تقلب با ابزارهایی همچون میکروچیپ‌ها هستند و آنها را به فروش می‌رسانند، داریم.
همچنین معاون امنیتی انتظامی وزیر کشور در این نشست که روزپنجشنبه برگزار شد، گفت: در موضوع قطع اینترنت در آزمون سراسری مسئولان بر این باور هستند که سلامت آزمون حق افراد ذینفع است. اما از طرفی استفاده از اینترنت حق سایر مردم است، در واقع باید با توجه به اهم و مهم بودن موضوعات، انتخاب کرد. اگر خواسته‌ها برآورده نشد و نگرانی برای آزمون ایجاد شد مجبوریم اینترنت را قطع کنیم.
سید مجید میراحمدی اظهار کرد: آزمون سراسری یکی از مقاطع حساس و سرنوشت ساز و تعیین کننده برای دانش آموزان، اولیا و بستگان آنها است. اگر چه بیش از یک میلیون نفر از دانش آموزان، کنکوری هستند، اما افراد درگیر در این آزمون بسیار بیشترند.
معاون امنیتی-انتظامی وزیر کشور یادآور شد: وقتی وزیر علوم و رئیس سازمان سنجش برای تأمین امنیت کنکور درخواست کمک کردند و خواستند دستورالعملی در شورای امنیت کشور در این زمینه مصوب و تکلیفی در همه دستگاه‌ها برای متکفل موضوع تعیین شود، این موضوع مورد استقبال وزیر کشور قرار گرفت و دستورالعمل جانبی تهیه و تکلیف دستگاه‌ها مشخص شد. سال قبل دستورالعملی در زمینه فوق تهیه شد که یکی از سالم‌ترین و بی‌نظیرترین آزمون‌ها را از این نظر که هیچ گونه اتفاق نامبارکی رخ نداد، تجربه کردیم و این برای همه ما جای خوشحالی دارد. البته به این موضوع بسنده نشد و متناسب با تحولات و تغییرات در فرایند حفاظت از آزمون نیز تغییراتی ایجاد کردیم.
شیوه برگزاری امتحانات نهایی تغییر می کند؟
اما رئیس سازمان سنجش آموزش کشور با بیان اینکه این سازمان به دنبال ایجاد اختلال در زندگی عموم مردم و قطع اینترنت نیست، گفت: از دستگاه‌های اجرایی ذیربط انتظار می رود با اتخاذ شیوه‌ای مناسب امکان ارسال تصویر و سوءاستفاده از بستر اینترنت را در زمان برگزاری آزمون سراسری مسدود کنند.
دکتر عبدالرسول پورعباس که در جمع معاونین آموزشی دانشگاه‌های تهران در دانشگاه علم و صنعت ایران صحبت می کرد با اشاره به اقدامات صورت گرفته برای ارتقای سلامت آزمون سراسری گفت: تمهیدات گسترده‌ای برای حفظ سلامت آزمون سراسری از مرحله طرح سؤالات تا برگزاری آزمون پیش‌بینی شده است که ارتقای امنیت مخازن در حوزه‌های اصلی و فرعی، تنوع‌بخشی دفترچه سؤالات و پاسخنامه‌ها، شناسنامه‌دار کردن و آموزش عوامل اجرایی و حفاظتی بخشی از آنها بوده است. ضمن اینکه از سال گذشته با کمک شرکت‌های دانش‌بنیان دستگاه‌های آشکارساز برای شناسایی ابزارها و ارتباطات الکترونیکی مورد استفاده قرار گرفته است.
معاون وزیر علوم تحقیقات و فناوری خاطرنشان کرد: علی‌رغم بسیاری از مشکلات با تمام توان به دنبال تغییر شیوه برگزاری آزمون سراسری و برگزاری آن به صورت هوشمند و بدون کاغذ هستیم و طراحی فرایندها و ایجاد بسترهای این اقدام مهم در حال انجام است و با تکمیل این فرایند بسیاری از آزمون‌های آینده به صورت الکترونیکی برگزار می‌شود که در این صورت بسیاری از مشکلات و نگرانی‌های موجود مرتفع خواهد شد.