حمیده امینی‌فرد
خبرنگار

سرانجام بعد از کش‌و‌قوس‌های فراوان و اما و اگرهای زیاد، لیست معروف ساختمان‌های نا ایمن تهران منتشر شد. لیست پر‌آوازه‌ای که البته طی سالیان گذشته هر بار به بهانه‌ای و یا با هر اتفاق و حادثه‌ای، دستخوش تسویه‌حساب‌های مدیران قبلی و مستقر شهری قرار گرفته بود و معلوم نبود بالاخره در تهران چند ساختمان نا ایمن پرخطر وجود دارد! سال گذشته البته اسامی تعدادی از این ساختمان‌های نا ایمن به صورت غیر‌رسمی منتشر شد، اما به چند ساعت نرسیده با واکنش برخی از مدیران شهری، پرونده انتشار عمومی لیست پر‌خطرها به حاشیه رفت.
ماجرای انتشار لیست ساختمان‌های نا ایمن به دوره پنجم شورای شهر تهران بر می‌گردد؛ زمانی‌که شورایی‌ها عزمشان را جزم کردند تا راه‌حل جدیدی را برای وادار کردن مالکان و بهره‌برداران به ایمن‌سازی ساختمان‌ها امتحان کنند. این اتفاق البته بعد از حادثه تلخی که برای کلینیکی در شمال تهران رخ داد و همه نگاه‌ها برای چند روز متوجه ساختمان‌های نا ایمن بود، شدت گرفت و عنوان شد که در تهران ساختمان‌هایی به نام «بمب‌های ساکن» وجود دارد. همان زمان البته برخی‌ها نسبت به انتشار عمومی لیست موضع گرفتند، با این استدلال که بر نگرانی‌ها افزوده خواهد شد. با وجود این تعدادی مصر شدند تا این لیست سر از رسانه‌های رسمی کشور در بیاورد. این کشمکش‌ها تا دوره جدید شورای شهر تهران هم ادامه یافت. دوباره همان استدلال‌ها از سوی برخی مدیران شهری تکرار شد، این‌ بار، اما علتی که عنوان شد، این بود: «لیست به‌روزرسانی نشده و تعدادی از ساختمان‌ها ایمن شده‌اند.»
حالا این معاون حقوق عامه و پیشگیری از وقوع جرم دادستانی کل کشور است که بی‌پرده می‌گوید، انتشار اسامی ساختمان‌های نا ایمن در تهران به صورت شفاف و با ذکر موارد نا ایمنی از نظر دادستانی منع قانونی ندارد.
به گفته غلامعباس ترکی، تعداد ساختمان‌های نا ایمن این لیست در حال حاضر از 129 به 93 فقره کاهش یافته و دادستان تهران هم برای هریک از این ساختمان‌ها پرونده تشکیل داده است. اقدامات قضایی نیز با همکاری سازمان پیشگیری و مدیریت شهرداری تهران و سازمان آتش‌نشانی در جریان است و شهرداری به محض رفع موارد ناایمنی با رعایت حقوق مالکان و متصرفان باید موضوع را اطلاع‌رسانی کند.

بیمارستان‌های معروف در لیست ساختمان‌های نا ایمن
لیست ساختمان‌های نا ایمن البته اسامی نام‌آشنای زیادی دارد؛ بیمارستان‌های «حضرت رسول اکرم»، «امام خمینی»، «طرفه»، «سینا»، «بوعلی»، «لولاگر»، «یافت‌آباد»، «فیاض‌بخش» و «انبارنفت شهران»، «مجتمع ونک پارک»، «مجتمع فرهنگی، ورزشی و تفریحی ارم»، «ساختمان علاالدین»، «پاساژ میلاد قائم»، «برج نگین رضا»، «ساختمان هرمزان»، «مجتمع تجاری-اداری بوستان»، «اداره مالیات غرب تهران»، «مرکز گل شهید محلاتی»، «کارخانه ارج»، «مجتمع تجاری بام لند» «ساختمان مسکونی امام رضا» و «مجتمع تجاری-مسکونی ولیعصر» تنها تعدادی از اسامی این لیست بلند بالاست. اگرچه تعداد ساختمان‌ها به تفکیک مشخص نشده، اما با نگاهی به این لیست می‌توان نسبت به ترکیب کاربری ساختمان‌ها از درمانی تا تجاری و اداری و مسکونی سر درآورد. نکته دیگر وجود ساختمان‌های نه چندان قدیمی در لیست است که معلوم نیست چرا با وجود وضع مقررات جدید در این لیست جای گرفته و البته برخی پرسش‌ها در ذهن افکار عمومی شکل گرفته است؛ از جمله اینکه انتشار عمومی این لیست قرار است مسئولیت را از دوش فرد یا نهادی بردارد؟ و یا اینکه بیمارستان‌ها و مراکز دولتی موجود در این لیست در زمره اماکنی قرار می‌گیرند که نمی‌توان از ورود به آنها جلوگیری کرد! و مهم‌تر اینکه نا ایمن بودن این ساختمان‌ها به چه معناست؟ آیا سازه‌ها نا ایمن هستند یا در برابر مخاطرات نا ایمن هستند؟ آن‌طور که ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران به «ایران» می‌گوید، قرار نیست با انتشار این لیست، مسئولیت از روی دوش مالک یا بهره‌بردار برداشته شده و بر عهده شهروندان گذاشته شود.
 او می‌گوید:«این ساختمان‌ها دقیقاً همان‌هایی هستند که چندین بار از شهرداری تذکر دریافت کرده و هیچ اقدامی انجام نداده‌اند. لیست اسامی بعد از آنکه در اختیار قوه قضائیه قرار گرفت، اجازه انتشار عمومی پیدا کرد و از این به بعد شهرداری باید با حکم قضایی سراغ آنها برود، زیرا در جلسه‌ای که سال گذشته با حضور تعدادی از مالکین و نهادهای ذی‌ربط برگزار شد، آنها قول داده بودند که برای ایمن‌سازی اقدام می‌کنند، اما ظاهراً جز تعدادی، سایرین بی‌تفاوت گذشته‌اند.»
 او با بیان اینکه تعدادی از مالکین نیز خارج از کشور بودند و همین کار دسترسی به آنها را با مشکل مواجه کرده است، می‌گوید:«انتشار  لیست از جهت شفاف‌سازی افکار عمومی صورت گرفت. ما دنبال انتشار آن در سال گذشته بودیم تا به مالک و بهره‌بردار فشار روانی وارد کنیم، اما قطعاً این کافی نیست و بخشی از کار است. اگر اقدامی صورت نگیرد، شهرداری باید با حکم قضایی ورود کند.»
وی با تأکید بر اینکه با توجه به کاربری ساختمان‌ها نمی‌توان برای همه نسخه پلمب را پیچید، می‌گوید:«برخی از این ساختمان‌ها کارگاهی و تجاری است و با تعطیلی آنها ممکن است عده زیادی را در این شرایط سخت اقتصادی بیکار کند. تعدادی هم مراکز درمانی و بیمارستانی هستند که باید جداگانه درباره ادامه فعالیت آنها تصمیم‌گیری شود. اما در مجموع از زمان اعلام غیررسمی این لیست، تعدادی به ایمن‌سازی تن دادند و قطعاً تعدادشان افزایش می‌یابد.»

40 درصد ساختمان‌های تهران بدون پایان کار!
امانی ادامه می‌دهد:«این شفاف‌سازی ثمرات خوبی خواهد شد. مثلاً در آتش‌سوزی گمرک به علت اینکه شهرداری از قبل چندین بار اخطاریه داده بود، هیچ هزینه بیمه‌ای پرداخت نخواهد شد و همه خسارات برعهده مالک و بهره‌بردار گذاشته شده است و دستگاه‌های خدمات‌رسان نقشی نخواهند داشت. همین موضوع باعث می‌شود تا مالکین نسبت به سرنوشت ساختمان حساس شوند و زودتر برای ایمنی اقدام کنند. در این زمینه شهروندان تنها می‌توانند انتخاب کنند که به این ساختمان وارد شوند یا نه! توصیه ما این است اگر ضروری نیست، به سلامت ساختمان توجه کنند!»
البته باید به این موضوع، اظهارات خوشبینانه مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی را هم اضافه کرد. شروع عملیات ایمن‌سازی برای یک‌هزار ساختمان پر‌خطر در تهران که از زبان قدرت‌الله محمدی رسانه‌ای شده است، نشان می‌دهد که مالکان و بهره‌برداران هم نسبت به بحث ایمنی حساس شده‌اند. بخشی از این حساسیت ناشی از فشار افکار عمومی در پی حوادثی است که در این مدت رخ داده.
او با بیان اینکه در پایش دو سال اخیر از ۷۷ هزار ساختمان بازرسی شده، ۳۴ هزار ساختمان نا ایمن بودند، می‌گوید: «اوضاع ۴ منطقه شهرداری تهران از حیث قرارگیری اماکن اداری-تجاری و انبارها، بحرانی است.»
وی با تأکید بر اینکه همه درمانگاه‌ها امروز ملزم به ایمن‌سازی هستند، می‌گوید:«ساختمان‌هایی که پایان کار ندارند یعنی تخلف دارند و مشکل آتش‌نشانی و یا شهرسازی خود را رفع نکرده‌اند در این لیست هستند و یا اغلب این ساختمان ها مشکل از منظر استانداردهای آتش نشانی دارند. یکی از مشکلاتی که ما داریم این است که ساختمان بدون پایان کار به بهره‌برداری می‌رسد. آمارها نشان می‌دهد که ۳۰ تا ۴۰ درصد از ساختمان‌های شهر تهران پایان کار ندارند، تنها به این دلیل که ضوابط آتش‌نشانی را رعایت نکرده‌اند.»
باید امیدوار بود حالا دیگر مالکان ساختمان‌های نا ایمن و در اولویت همه ساختمان‌هایی که محل رفت و آمد مردم هستند، مسأله ایمنی را جدی‌تر بگیرند، چرا که با هر بار رخ دادن حادثه برای یکی از این ساختمان‌ها، تبعات اجتماعی، جانی و مالی بر جای می‌ماند که با یک هزینه کمتر می‌توان از آنها جلوگیری کرد.