نظریه احیا و بازسازی تمدن اسلامی
انتشارات سروش همزمان با سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران یکی از تازه‌ترین کتاب‌های خود را با عنوان نظریه‌های احیا و بازسازی تمدن اسلامی روانه بازار کتاب کرد.
تمدن اسلامی به دلیل اهمیت، بزرگی و تأثیری که در شکل‌گیری تمدن جدید غرب داشته طی دو قرن معاصر در کانون توجه تمدن‌شناسان جهان بوده و آثار گوناگون و متعددی درباره آن نوشته شده است. هرچند متفکران مسلمان در این مسیر نقش قابل‌توجهی داشته‌اند، با این حال باید گفت بخش عمده‌ای از دانش تمدنی که درباره تمدن اسلامی به ما رسیده، برخاسته از مطالعات شرق‌شناسان غربی بوده و آمیخته با ذهنیات اندیشمندان غربی درباره اسلام و جوامع اسلامی است. از سوی دیگر بسیاری از نظریات تمدنی متفکران مسلمان در این دوره در مواجهه با تمدن غربی و در نسبت با آن پدید آمده و در واقع نظریه‌هایی برای چگونگی مواجهه با تمدن جدید غرب است.
در کنار این دست نظریه‌ها که بخش عمده‌ای از مباحث تمدنی متفکران مسلمان را تشکیل داده‌اند، طیف دیگری از نظریه‌های موسوم به احیا و بازسازی تمدن اسلامی شکل گرفته که هرچند نیم‌نگاهی به تمدن جدید غرب داشته اما دارای شخصیت و هویتی مستقل است. به نظر می‌رسد حداقل بخشی از متفکران مسلمانی که دست‌اندرکار ارائه نظریه‌های احیا و بازسازی هستند، به دنبال کنار زدن اتمسفر عالمگیر تمدن جدید غربی و درانداختن طرحی اسلامی برای هدف احیا و بازسازی بوده‌اند.
پژوهش حاضر کوشیده به شناسایی گونه‌های نظریه‌های احیا و بازسازی تمدن اسلامی که طی دو قرن معاصر توسط متفکران مسلمان ارائه شده است، بپردازد. نگارنده با استفاده از روش تحلیل تطبیقی تاریخی، شرایطی را فراهم کرده است که در آن نظریه‌های احیا و بازسازی، احصا و هر یک به‌مثابه یک کل ترکیب‌بندی شده با دیگران مقایسه شوند.
نتیجه پژوهش حاضر این است که طی قرن‌های نوزده و بیست، هشت نظریه احیا و بازسازی تمدن اسلامی توسط متفکران مسلمان مطرح شده است: 1.بازسازی سیستم تعلیم و تربیت اسلامی، 2.احیای خلافت اسلامی، 3.احیای اندیشه اسلامی، 4.احیای سیستم اسلامی، 5.دعوت اسلامی، 6.احیای جهاد اسلامی، 7.بازسازی میراث اسلامی و 8.احیای سنت اسلامی.
نگارنده در این اثر کوشیده است از همکاری جمعی از نخبگان فکری که با زبان‌های گوناگون جوامع اسلامی چون عربی، فارسی، ترکی، اردو و انگلیسی آشنایی دارند، بهره ببرد. این همکاری موجب شده است طیف نسبتاً گسترده‌ای از آثار متفکران مسلمان در این پژوهش مورد بررسی و بهره‌برداری قرار بگیرد. در کنار اینها، بررسی دقیق نظریه‌های احیا و بازسازی تمدن اسلامی نیازمند مطالعه آنها در بافت و زمینه‌ای از تمدن‌نگاری‌ها و نظریه‌های تمدنی است که طی دو قرن گذشته شکل گرفته‌اند. این ضرورت موجب پرداختن به پرسش‌های فرعی و مقدماتی نسبتاً قابل‌توجهی است که نگارنده در فصول مقدماتی خود این پرسش‌ها را مدنظر قرار داده است.
کتاب نظریه‌های احیا و بازسازی تمدن اسلامی توسط سید امیرحسن دهقانی، پژوهشگر حوزه تاریخ و تمدن اسلامی در 522 صفحه نگاشته و چاپ اول آن در اردیبهشت 1402 با قیمت 2450000 ریال روانه باز نشر شده است و به نظر می‌رسد فتح‌باب مناسبی در نقد و بررسی نظریه‌های احیا و بازسازی تمدن اسلامی باشد.