حسام آبنوس
روزنامه‌نگار

«نمایشگاه کتاب جای دید زدن است»؛ این جمله را بسته به ذهنیت‌های مختلف می‌توان تعبیر و تفسیر کرد ولی هر تفسیری از آن هم که باشد، بد نیست. بالاخره حرف از کتاب و کتابخوانی است. به قول معروف کتاب باشد بگو آخر دنیا! نمایشگاه کتاب که از آن به عنوان بزرگترین رویداد فرهنگی کشور یاد می‌شود، در طول سال یک مرتبه آن هم در فصلی که طبیعت هم در رویش و بهار به سر می‌برد، بهاری است برای کتاب‌ها و یار مهربان. اما نکته‌ای که معمولاً درباره نمایشگاه کتاب کمتر به آن توجه می‌شود این است که نمایشگاه کتاب هرقدر هم که رویداد بزرگی باشد اما بهتر است از آن به عنوان بستری برای بررسی و شناخت استفاده شود و کمتر به سمت خرید کتاب و بار کردن این یار مهربان رفت.
به تعبیری باید گفت که اگر از امکان «دید زدن» در نمایشگاه کتاب استفاده کنیم و فقط سراغ تماشای کتاب‌ها برویم و خریدمان را در یک برنامه‌ریزی منظم در طول سال از کتابفروشی‌ها انجام دهیم، هم به چرخه نشر کمک کرده‌ایم و هم خودمان را با حجمی از کتاب‌هایی که ممکن است هیجان در خریدنشان مؤثر بوده باشد، مواجه نمی‌کنیم. هرچند نمی‌توان منکر شد که یارانه‌ها و تخفیف‌هایی که در نمایشگاه کتاب عرضه می‌شود در این استقبال بی‌تأثیر نیست. در حالی که اگر مخاطب (بر فرض مثال دانشجو، طلبه یا هیأت علمی) بداند این تخفیف و یارانه در طول سال در دسترس است و می‌تواند هر زمان لازم دارد از آن استفاده کند، بعید است در موقعیتی هیجانی به اسم نمایشگاه کتاب دست به خرید بزند.
اگر به جای دامن زدن به جو خرید کتاب، به جو شناخت کتاب دامن بزنیم و کاری کنیم که مخاطب به جای خرید هیجانی، به شناخت بیشتر برسد، احتمالاً نتیجه مطلوب‌تری در جامعه رقم خواهد خورد. در واقع رویدادهایی مانند «سالن کارنامه نشر» (که امسال در نمایشگاه جایش خالی است) در رسیدن به انتخاب عاقلانه و شناخت بهتر بسیار کمک می‌کنند. این در حالی است که نفس نمایشگاه کتاب، بر هیجان استوار است و اگر مسیر طوری تنظیم شود که فروش در آخرین مرحله باشد، احتمالاً وضعیت کتابخوانی هم به نتایج مطلوبی برسد. علاوه بر این اگر خریدها به سمت خرید از کتابفروشی‌ها برود، احتمالاً اقتصاد نشر هم به وضعیت بهتری می‌رسد و بازیگران بیشتری در آن شریک می‌شوند؛ در حالی که نمایشگاه کتاب، مسیر فروش مستقیم ناشر را فراهم می‌کند که در این میان بسیاری از واسطه‌ها و نقش‌آفرینان نشر را از میدان خارج می‌کند. هرچند در سی‌وچهارمین دوره از نمایشگاه کتاب تهران در بخش مجازی علاوه بر ناشران، کتابفروشان هم شرکت کرده‌اند تا در فروش شریک باشند. در واقع باید گفت این اقدام از جمله حرکاتی است که در مسیر تماشایی شدن نمایشگاه کتاب گام برداشته است.
در مجموع تا می‌توانید در نمایشگاه کتاب دید بزنید و اگر یارانه ندارید که مجبور به خرید باشید، تلاش کنید خریدهای‌تان را برای زمانی بگذارید که هیجان‌تان فروکش کرده است. پس دید زدن در نمایشگاه را غنیمت بدانید.