آموزش نقاشی به کودکان
سعید فلاح‌فر
پژوهشگر هنر
یکی از سؤالات رایج پدرها و مادرها، درباره نقاشی‌های فرزندانشان است. والدین دوست دارند استعدادهای کودکان را کشف کنند و برای پرورش آن هر کار لازمی را انجام دهند. از آن جمله استعداد نقاشی مورد توجه قرار می‌گیرد. در این صورت اغلب والدین به دنبال آموزشگاه، مربی و شیوه‌ای می‌گردند که استعداد نقاشی بچه‌ها را تربیت کنند. گاهی نگران می‌شوند که تعویق زمان یادگیری، تعبیر به سهل‌انگاری شده و آینده هنری کودک را با دشواری روبه‌رو کند. قابل انکار نیست که در مواردی، علاقه و ارتباط عاطفی با فرزندان عاملی است که والدین را در تشخیص چنین استعدادی دچار اغراق و توهم می‌کند. اما در هر حال و فارغ از موضوع هنر، همچنان امکان نقاشی باید برای همه کودکان مهیا باشد. نقاشی کشیدن کودکان یکی از لوازم تربیت رفتاری و ذهنی است. بعد از انواع بازی‌های بدنی و فکری، هیچ چیز نمی‌تواند تا این اندازه در رشد قوه تخیل و خلاقیت بچه‌ها مؤثر باشد. همچنین نقاشی کودکان یک شیوه بیانی است که در بیشتر موارد؛ گویاتر، عمیق‌تر و صادقانه‌تر از زبان و کلام است. در نقاشی کودکان، اسرار زیادی از احساسات و روحیات وجود دارد. گاهی حتی متخصصان از تحلیل و تفسیر این نقاشی‌ها درباره وضعیت و حتی اختلالات و کمبودهای روانی و... کودک، اطلاعات مهمی استخراج می‌کنند.
بنابراین نقاشی در مورد کودکان بیش از آنکه زبانی برای خلق اثر هنری باشد، یک نیاز حیاتی و البته زبانی اضطراری و ضروری برای بروز درونیات و واکنش به جهان پیرامونی محسوب می‌شود. انتخاب موضوع، روابط بین اجزا، نوع خطوط، میزان فشار مداد و قلم، ترکیب‌های رنگی و حتی انتخاب ابعاد کاغذ و نقاشی یا تمرکز روی قسمت‌های مختلف کاغذ نقاشی، محرک‌های نقاشی و... هر کدام دلایل و انگیزه‌هایی دارند که در نتیجه نهایی و با توجه به خصلت‌های سنی و تربیتی و رشدی کودکان، به چشم می‌خورد. اما کودکان این آمادگی را دارند که تحت تأثیر تشویق‌ها و تنبیه‌های اشتباه درباره نقاشی‌هایی که می‌کشند، احساسات خود را فدای جلب محبت والدین کرده و به جای کار آزادانه، به برآورده کردن خواست و میل اطرافیان تمایل نشان دهند. مثلاً ممکن است از نقاشی‌های کودک دیگری تقلید کنند که به نظر محبوب‌تر می‌رسد. این چیزی است که مواجهه با نقاشی کودکان و خصوصاً مسأله آموزش نقاشی را بسیار پیچیده و بغرنج می‌کند. مهم‌ترین توصیه‌ای که در مورد آموزش نقاشی به کودکان می‌تواند هماهنگ با جهان کودکان باشد، پرهیز از هر نوع آموزش مستقیم و دوری از روش‌های کلاسیک آموزش به بزرگسالان خواهد بود. آموزش ندادن نقاشی به کودکان در سنین پایین، بهترین روش آموزش نقاشی به آنهاست. این به معنی رها کردن کودکان و استعداد آنها نیست. مربی‌های باتجربه، با ایجاد شوق نقاشی، به جای تحمیل الگوهای آموزشی، کودک را به سمت آزادی شیوه و تقویت روش‌های فردی هدایت کرده و مدام مراقبند که کودکان به جای تقلید یا جلب رضایت، به احساسات خود رجوع کنند و بدون دخالت در ذهن و ایده کودکان، با تمرین‌های درست مهارت‌های اولیه نقاشی را هم در حد لزوم یاد بگیرند.