کوری در آخرت ناشی از ندانستن کدام حقایق است؟
علی طالب‌لو
طلبه و پژوهشگر
در قرآن کریم، آیه بسیار مهمی درباره کوردلی در دنیا و نتیجه آن در آخرت مشاهده می‌کنیم: وَمَنْ کانَ فِی هَذِهِ أَعْمَى فَهُوَ فِی الْآخِرَة أَعْمَى وَأَضَلُّ سَبِیلًا.[1]
خدای متعال در این آیه می‌فرماید: کسی که در دنیا کوردل باشد، در آخرت نیز کوردل است و حتی گمراهی او بیشتر هم می‌شود.
مراد از کوردلی در این دنیا چیست؟! آیا مراد این است که اگر کسی در کسب و کار دنیایی کور و نادان باشد، در آخرت نیز گمراه و کوردل است؟! آیا مراد از کوردلی در دنیا، نداشتن عقل معاش است؟!
با جست‌و‌جویی در مجامع حدیثی می‌بینیم که حضرت رضا(ع) این حدیث شریفه را اینطور معنی کرده‌اند: یعْنِی أَعْمَى عَنِ الْحَقَائِقِ الْمَوْجُودَه.[2]
کور کسی است که حقایق موجود در عالم را نمی‌بیند و این فرد در آخرت نیز گمراه و عقب مانده خواهد بود. اگر حقایق موجود در این عالم را نبینیم و ندانیم، در آخرت نیز محروم باقی خواهیم ماند.
ملاصدرا از این آیه عکس نقیض گرفته (یکی از قواعد منطقی) و گفته است که به موجب این آیه، هر کسی در آخرت اعمی نیست و بصیر است، در دنیا نیز اهل بصیرت بوده است. پس برای اینکه در آخرت بصیرت داشته باشیم، لازم است که حقایق موجود در این جهان را درک کنیم. لازم نیست آگاهی‌مان کامل باشد بلکه باید در مسیر دانستن و آگاهی از حقایق موجود در عالم قدم برداریم تا از گمراهی در آخرت نجات پیدا کنیم.[3]
حال سؤال این است که آیا همه حقایق موجود در جهان اهمیت دارد؟ مثلاً اگر کسی همه مسائل فیزیک را نمی‌دانست، در آخرت کوردل است؟ به نظر می‌رسد مراد از حقایق موجود، آن چیزی باشد که در سعادت و شقاوت ما اثرگذار است نه همه حقیقت‌های موجود در عالم. مثلاً بحث توحید، نبوّت، امامت، اعتقاد به حقیقت داشتن معاد، احکام شرعی یا برخی از مسائل سیاسی که به آخرت ما مربوط می‌شوند، در مسیر زندگی و سعادت انسان تأثیرگذار است و انسان برای بصیرت در آخرت، باید نسبت به آنها در این دنیا بصیرت داشته باشد؛ چون عدم آگاهی نسبت به این مسائل باعث تصمیم اشتباه و در نتیجه خسران در آخرت می‌شود.
ذیل این آیه شریفه، احادیث متعددی به عنوان مصادیق کوردلی ذکر شده است. یکی از مهمترین مصادیق کوردلی طبق این احادیث، ندیدن فضیلت اهل‌بیت و عداوت با آنان است.[4]
[1]- سوره اسراء، آیه ۷۲.
[2]- نورالثقلین، جلد ۳، صفحه ۱۹۵.
[3]- تفسیر‌القرآن الکریم (صدرا) جلد ۶، صفحه ۹۱.
[4]- نورالثقلین، جلد ۳، صفحه ۱۹۵.