آشنایی با هنرستان موسیقی دختران در گپ و گفت «ایران» با پریسا زهتابیان
دختران موسیقی فردا
به جرأت می‌‌توان گفت موزیسین‌های مطرح آینده هنرجویان فعلی هنرستان‌های موسیقی هستند. باور من این است درصد بالایی از آینده موسیقی کشور در دستان فارغ‌التحصیلان همین مراکز است
نداسیجانی
روزنامه نگار
خیابان شهریار و در پیاده روی‌سنگ فرش شده پهنه رودکی، ساختمانی قراردارد که قدمت آن اگرچه نزدیک به 30 سال می‌رسد، اما کارکرد آن به 100 سال قبل برمی‌گردد.این ساختمان دارای 4 طبقه است و حدود 50 کلاس دارد و صدای سازهای موسیقی ازهرطبقه آن به گوش می‌رسد.کلاس‌هایی که با سازهای مختلف واستادان مربوطه نامگذاری شده؛ از ویولن، تار، کمانچه، پیانو و فلوت گرفته تا دیگرسازهای ایرانی و کلاسیک و صدای نت‌های موسیقی که ازهرطبقه این ساختمان شنیده میشود. دربین طبقات و درکناره‌های پله‌های ساختمان، تصاویری از اساتید موسیقی به چشم می‌خورد که بسیاری ازاین بزرگان، امروز در بین ما نیستند؛ بزرگانی که از اساتید یا از دانش‌آموختگان همین هنرستان موسیقی بوده و هستند و همچنان نام و هنرشان به یادگار مانده در دفترتاریخ موسیقی ایران به ثبت رسیده است.نام‌های مانایی همچون ابوالحسن صبا، نصرالله زرین پنجه، حسین دهلوی، احمد پژمان، هرمز فرهت، محمد تقی مسعودیه، فریدون ناصری، هوشنگ ظریف، فرهاد فخرالدینی، حسین علیزاده و دیگرنام آوران و نامداران عرصه موسیقی که ماحصل تلاش‌هایشان اکنون درکلاس‌های موسیقی هنرستان‌ها و دانشکده‌های موسیقی برای نسل آینده موسیقی ایران باقی مانده و آموزش داده میشود وهمچنان بذر این هنردر ریشه این خاک و در گوشه گوشه این شهر، نهفته و در حال رویش است. نسل فردای موسیقی ایران که دراین نهاد آموزشی پرورش می‌یابند و ادامه دهنده مسیر اساتید گذشته خود هستند.هنرجویانی که خارج از ساعات کلاس در پاگردهای هر طبقه یا روی پله‌ها مشغول تمرین و نواختن هستند و شور و شوق آموختن درنگاه‌هایشان نمایان است. روزهای یکشنبه و چهارشنبه هنرستان موسیقی دختران، اختصاص دارد به دروس تخصصی و تقریباً درهرکلاس آیینه‌ای قرار گرفته تا هنرجو درنحوه درست نواختن و انگشت‌گذاری روی ساز دقت نظر بیشتری داشته باشد.جالب است بدانید، هنرستان موسیقی بعد از انقلاب، به دوهنرستان موسیقی دختران و پسران تقسیم‌بندی شد وطی این سالها هر هنرستان موسیقی مدیران مختلفی را تجربه کرده است. پریسا زهتابیان مدیرهنرستان موسیقی دختران در گفت‌و‌گو با «ایران» از فعالیت این هنرستان سخن گفته که در ادامه می‌خوانید؛
ابتدا درباره تاریخ تأسیس هنرستان موسیقی دختران مختصری توضیح دهید!
بهمن سال 1376، ساختمان فعلی هنرستان موسیقی به بهره‌برداری رسید و هنرستان موسیقی از ساختمان قدیمی خود به ساختمان فعلی که روبه‌روی تالار وحدت است، نقل مکان کرد. این جابه‌جایی به دلیل کمبود فضای آموزشی بود.
همان طورکه می‌‌دانید، تاریخچه هنرستان موسیقی به دو دوره قبل و بعد از انقلاب تقسیم میشود. اولین مدرسه موسیقی ایران سال 1293 به منظور تدریس موزیک نظام تأسیس و در سال 1310 دوره عالی به آن افزوده شد و در سال 1312 به نام هنرستان تغییر یافت و سال 1328 با همت زنده یاد استاد روح‌الله خالقی و با هدف آموزش موسیقی ایرانی، به فعالیت خود ادامه داد. بعد از انقلاب، سال 1361، اساسنامه جدیدی برای هنرستان‌های موسیقی تنظیم شد و بر این اساس هنرستان‌ها به دو هنرستان موسیقی دختران و پسران تفکیک شدند و در حال حاضر بیش از 100 سال از قدمت هنرستان موسیقی می‌‌گذرد و سال 97 جشن صد سالگی آن برگزار شد.
از سال 72 تا به امروز، به لحاظ کمی و کیفی چه تغییراتی در اساسنامه هنرستان انجام گرفته است؟
طی این سالها تغییرات محسوسی انجام نگرفته، به‌جز تغییر نظام‌های آموزشی که این تغییر شامل همه مدارس و بالطبع هنرستان موسیقی نیز بوده و در حال حاضر نظام آموزشی 6.3.3 در جریان است .
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پنج هنرستان دارد که شامل هنرستان‌های موسیقی دختران و پسران و همچنین هنرستان‌های هنرهای زیبا (هنرهای تجسمی) برای دختران و پسران است و هنرستان کمال‌الملک که به صورت دوره‌های آزاد هنری فعالیت می‌‌کند و مؤسس این مراکز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، اما مسئولیت تعیین نظام آموزشی، انتخاب دروس و واحدهای درسی و صدور دیپلم با آموزش و پرورش است و انتخاب و تعیین استادان و نیروها و کادر آموزشی، برعهده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.
دروس علمی و تخصصی از سوی آموزش و پرورش تعیین و تأیید میشود؟
بله. درواقع آموزش و پرورش تعداد واحد‌ها و عناوین دروس هر پایه را تعیین می‌‌کند، البته با تغییرات نظام آموزشی در هر دوره که منجر به حذف و تغییراتی در دروس گردید، هنرستان با توجه به نیاز آموزشی و با تصمیم و تصویب شورای تخصصی هنرستان، دروس مصوب را در قالب فوق برنامه ارائه می‌‌دهد که البته این دروس باید به طور منظم به‌روزرسانی شوند .
من نیز طی این سالها تلاش کردم اتفاقات مثبتی در این زمینه انجام بگیرد و سال 97 که مدیریت هنرستان موسیقی را برعهده گرفتم، با کمک شورای فنی کاری که انجام دادیم به‌روزرسانی سرفصل‌های دروس بود که این امر توسط استادان هنرستان و دانشگاه انجام شد.
به مبحث به روزرسانی دروس اشاره کردید، آیا این ارزیابی در کتاب های آموزشی هم صورت گرفته یا همچنان از کتاب‌های استادان گذشته که مرجع هستند، استفاده میشود؟
کتاب‌های آموزشی هنرستان به دو دسته، عمومی و دروس تخصصی تقسیم میشود، تعدادی از این دروس دارای کتاب هستند مانند «مبانی موسیقی ایرانی»، «سازشناسی ایرانی و جهانی» و... تعداد دیگری مانند هماهنگی عمومی (هارمونی)، «تاریخ موسیقی جهان»، «سرایش و تربیت شنوایی»، «تاریخ موسیقی جهان»، «آواز گروهی»، «تاریخ موسیقی ایران» و... کتاب درسی ندارند،البته سرفصل‌های این دروس توسط شورای فنی تعیین شده و استادان طبق سرفصل‌های مصوب ،آموزش می‌‌دهند. امیدواریم این دروس با کمک و حمایت‌های مالی و همکاری استادان برتر هنرستان به صورت کتاب در اختیار هنرجویان قرار بگیرد تا به آموزش یکسان برسیم.
در حال حاضر چه سازهایی در این هنرستان تدریس میشود؟
در هنرستان دو نوع رشته موسیقی، سازهای ایرانی و کلاسیک، آموزش داده میشود. تعداد سازهای ایرانی 8 ساز بوده که شامل سنتور، قانون، تار، سه تار، عود، کمانچه، نی و قیچک است. سازهای کلاسیک تعدادشان 12 ساز است و شامل پیانو، ویولن، ویولن سل، ویولا، آلتو، کنترباس، فلوت، اُبوا، کلارینت، ترومپت، ترومبون و فاگوت میشود.
هنرجویان از چه پایه تحصیلی می‌‌توانند وارد هنرستان شوند؟
فعالیت هنرستان دردو مقطع متوسطه 1 و 2 است که ورودی اصلی ما از پایه هفتم است و دانش آموزان بعد از پایان دوره ابتدایی (کلاس ششم)، مستقیماً وارد هنرستان می‌‌شوند، البته میان مقطع در پایه‌های هشتم، نهم و نهایتاً دهم هم پذیرش انجام می‌‌گیرد. به این صورت که هنرجویان پس از پیش ثبت نام در هنرستان، از طریق آزمون ورودی جذب هنرستان می‌‌شوند، البته قبل از آزمون، کلاس‌های آموزشی که حدود 10 جلسه است، برگزار میشود که به صورت اختیاری بوده و شامل موارد آزمون دروس تئوری موسیقی و سلفژ و ساز است.
شرایط ورود به هنرستان این گونه است که شرکت کنندگان پس از آزمون تئوری و سلفژ و قبولی در آن، در مرحله انتخاب ساز شرکت میکنند و اگر هنرجویان از قبل، ساز خاصی را کار کرده باشند در همان ساز آزمون می‌‌دهند و اگر نه، استادان و هیأت ژوری براساس فیزیک بدن، علاقه و استعداد، ساز مناسب او را انتخاب میکنند که البته در این زمینه آمار تعیین شده برای پذیرش هر ساز در سال تحصیلی پیش رو، بسیار مورد اهمیت است. لازم به ذکر است آمار ورودی هنرستان هر سال توسط شورای فنی و با توجه به امکانات هنرستان مشخص میشود. نکته دیگر اینکه ورودی تمامی هنرستان‌ها، معمولاً از پایه دهم بوده اما هنرستان موسیقی از پایه هفتم هنرجو جذب می‌‌کند .
سازهای کوبه‌ای هم آموزش داده میشود؟
خیر، البته برخی از دانش آموزان با این ساز و اجرای آن آشنایی دارند، اما جزو دروس آموزشی هنرستان موسیقی نیست.
سازهای آموزشی هنرستان موسیقی دختران با هنرستان موسیقی پسران مشترک است یا تفاوت‌هایی وجود دارد؟
به صورت کلی مشترک هستیم، اما آموزش بعضی از سازها بنا بر سیاست و نیاز هنرستان‌ها متفاوت است.
لازم به یادآوری است، در حال حاضر بسیاری از استادان هنرستان، استادان دانشگاه‌های هنر و تهران، عضو هیأت علمی این مراکز هستند و از استادان برتر هنرستان.
هر کلاس ساز، چه تعداد ظرفیت آموزشی دارد؟
هر استاد تقریباً به 8 شاگرد آموزش می‌‌دهد. در واقع متد آموزشی به صورت استاد و شاگردی است، یعنی آموزش تک به تک است.
گرایش دانش آموزان به سازهای ایرانی بیشتر بوده یا غربی؟
علاقه‌مندی به آموختن سازهای کلاسیک بیشتر است، ولی تلاش ما از سال 97 برگرفتن ظرفیت تقریباً مساوی هنرجو در ساز ایرانی و کلاسیک بوده است .
ساز دومی هم آموزش داده میشود؟
بله. از مقطع دهم به بعد، آموزش ساز پیانو برای همه هنرجویان الزامی است، البته هنرجویان مستعد می‌‌توانند با نظر استادان ساز دیگری انتخاب کنند.
ساز پیانو یا دیگر سازهای کلاسیک به دو شیوه ایرانی و کلاسیک آموزش داده میشود؟
خیر. در هنرستان پیانو به صورت کلاسیک آموزش داده میشود .
استادان چگونه انتخاب می‌‌شوند؟
استادان هنرستان در ابتدا با ارائه رزومه کاری خود به شورای فنی، خود را معرفی کرده که البته باید سابقه و تجربه 5 سال آموزش داشته باشند و دیگر اینکه زیر نظر چه استادانی آموزش دیده‌اند و...،آیتم‌های مهمی در انتخاب آنها است و این موارد باید به تأیید شورای فنی برسد.
به آواز یا ساز دوم اشاره کردید، با توجه به محدودیت‌هایی که برای بانوان وجود دارد، آموزش آواز به چه صورت است؟
یکی از واحدهای اصلی هنرجویان آموزش «کُر» است که در پایه‌های 10، یازده و دوازده آموزش داده میشود و خانم شهلا میلانی از استادان باسابقه کر، مدرس این واحد درسی هستند، البته هنرجویانی که علاقه‌مند به آموزش آواز هستند، می‌‌توانند تخصصی آموزش ببینند .
هنرجویان هنرستان درجشنواره‌های مختلفی که در سطح کشور برگزار میشود مانند جشنواره موسیقی جوان، جشنواره موسیقی فجر، جشنواره فردا (که از سوی آموزش و پرورش برگزار میشود) و... به صورت تک‌نوازی و گروه‌نوازی شرکت کرده و موفق به کسب رتبه‌های برتر کشوری شده‌اند.
آیا با دریافت مدرک فارغ‌التحصیلی هنرستان، می‌‌توان براحتی جذب بازار کار شد؟
مدرک هنرستان دیپلم است که بسیار معتبر بوده و فارغ‌التحصیلان با دریافت این مدرک می‌‌توانند جذب گروه‌های موسیقی مختلف شوند .
رهبری ارکستر هم آموزش داده میشود؟
خیر رهبری ارکستر جزو آموزش‌های مدون هنرستان نیست .
رشته آهنگسازی چطور؟
سالها قبل رشته آهنگسازی در هنرستان تدریس می‌‌شد اما متأسفانه با تغییرات نظام آموزشی این رشته حذف شد و آموزش آن به دانشگاه انتقال پیدا کرد که البته دو هنرستان موسیقی دختران و پسران، مصرانه پیگیر این موضوع هستند تا بتوانیم مجوز آموزش این رشته را دریافت کنیم، چرا که متقاضیان بسیاری دارد و امیدواریم نتیجه خوبی حاصل شود و آموزش این رشته ضرورت دارد و هنرجویان مستعدی در این رشته وجود دارند که به صورت خودجوش در این زمینه کار میکنند.
طی این سالها، استادان موسیقی که خود از فارغ‌التحصیلان این مراکز هستند از آموزش در هنرستان‌های موسیقی کمی فاصله گرفته‌اند و ترجیح‌شان این است که در آموزشگاه‌های خصوصی خود وقت بگذرانند. آیا این موضوع در هنرستان موسیقی دختران هم صدق می‌‌کند؟
خیر. استادهای این هنرستان اغلب از فارغ‌التحصیل‌های همین مرکز هستند و به همین سبب تعصب خاصی به هنرستان دارند و بر این عقیده‌اند، همه چیز در این نهاد درست و اصولی پایه‌گذاری شود و در حقیقت باید سرمایه‌گذاری اصلی در آموزش موسیقی در هنرستان شکل بگیرد.
آیا واحد پداگوژی که درخصوص جریان و نحوه آموزش بوده در این هنرستان تدریس میشود؟
خیر، البته به لحاظ زمان محدود آموزشی نمی‌توانیم تمامی موارد آموزشی را برنامه‌ریزی کنیم.
در بخش موسیقی اقوام چطور؟
خیر. موسیقی اقوام از ابتدا هم در هنرستان‌ها تدریس نمی‌شد و شاید در دانشگاه‌ها آموزش داده شود.
با توجه به قدمت این هنرستان از دیدگاه شما چقدر با استانداردهای جهانی فاصله داریم، حتی در بخش سازهای کلاسیک؟
استادان در امر آموزش به استانداردهای جهانی توجه دارند و سعی ما هم بر این است فاصله‌مان را با استاندارد جهانی نزدیک‌تر کنیم.
طی چند سال گذشته مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تلاش‌شان بر این بود، هنرستان‌های موسیقی را گسترده‌تر کرده و در شهرهای مختلف هم راه‌اندازی شود. دیدگاه شما در این زمینه چیست؟
اتفاق بسیاری خوبی است ،چرا که نیاز جامعه است. در مدت زمانی که در این هنرستان فعالیت می‌‌کنم، هنرجویان بسیاری از شهرهای مختلف ایران متقاضی آموزش موسیقی بودند ولی به علت نبود هنرستان یا باید محروم از آموزش شوند ، یا به تهران نقل مکان کنند که این جابه‌جایی مشکلات خاص خودش را دارد.
در پایان آینده موسیقی و نسل جوان این هنرستان را چگونه ارزیابی می‌‌کنید؟
به جرأت می‌‌توان گفت موزیسین‌های مطرح آینده، هنرجویان فعلی هنرستان‌های موسیقی هستند. باور من این است درصد بالایی از آینده موسیقی کشور در دستان فارغ‌التحصیلان همین مراکز است.