نفیسه امامی
خبرنگار

طرح کاشت یک میلیارد درخت یکی از پروژه‌های مهم وزارت جهاد کشاورزی و از اولویت‌های سازمان منابع طبیعی است که با فرایند شناسایی عرصه، تولید بذر و نهال در نهالستان‌ها در حال انجام است. این در حالی است که زیرساخت‌های لازم برای کاشت یک میلیارد درخت در کشور مهیا شده اما با توجه به ظرفیت‌های موجود پتانسیل کاشت حدود ۱۰ میلیارد درخت را داراست.
در شرایطی طرح کاشت یک میلیارد درخت در کشور مورد توجه قرار گرفته است که کشورهایی مانند ترکیه، عربستان و چین بسرعت در این مسیر قدم برداشته‌اند و قرار است شرکت‌های دانش‌بنیان هم در این طرح فعال شوند.
به جز دو میلیون هکتار جنگل‌های هیرکانی که در شمال کشور قرار دارند، عمده جنگل‌های کشور در کمربند نیمه خشک کشور وجود دارند و دارای کیفیت خوبی نیستند. ریزگردها هم از جنوب غرب کشور تا شمال کشور رسیده‌اند، بنابراین برای مقابله با گسترش این معضلات طرح کاشت یک میلیارد درخت برنامه‌ریزی شد و در آن مشخص گردید چه نوع گونه‌ای تولید و در چه زمانی کاشته شود.
وزارت جهاد کشاورزی در گام اول طرح کاشت یک میلیارد درخت را در اسفندماه امسال با تولید 45 میلیون اصله نهال شروع کرده و قرار است تا سال آینده به ۲۵۰ میلیون اصله نهال برسد.
محمد همتی استاد دانشگاه و کارشناس آبخیزداری در گفت‌و‌گو با «ایران» درباره الزامات اجرای موفقیت‌آمیز طرح کاشت یک میلیارد درخت در کشور گفت: در طرح‌های مربوط به درختکاری و جنگل کاری مطالعات پایه و اولیه مانند توپوگرافی، آب و هوا و اقلیم‌شناسی، زمین شناسی و خاک‌شناسی انجام می‌گیرد. با درنظر گرفتن متغیرهای مؤثر در شناسایی، عرصه‌های مناسب برای کاشت شناسایی می‌شوند. در قدم بعدی گونه‌های گیاهی که ترجیحاً مناسب با شرایط بومی منطقه باشند، برای کاشت مورد استفاده قرار می‌گیرند.
وی اضافه کرد: علاوه بر استفاده از گونه‌های گیاهی مناسب برای هر منطقه برای نگهداری و رشد و حفاظت از درختان، آبیاری، کوددهی و حفاظت فیزیکی از درختان نیز از نکات مهم در موفقیت اجرای چنین پروژه‌هایی است. در خیلی از طرح‌های کاشت به دلیل عدم مراقبت‌های پس از کاشت، نهال‌های جوان در کشور در خطر از بین رفتن قرار دارند که نرسیدن آب کافی در ایام خشک سال بیشترین آسیب را به آنها وارد کرده است.
همتی تأکید کرد: تهیه طرح‌های اجرایی کارآمد با تأکید بر گیاهان بومی منطقه، استفاده از دانش بومی منطقه، تأمین بذر و نهال مناسب، نظارت بر اجرای عملیات صحیح کاشت، آبیاری چند نوبت بلافاصله بعد از کاشت، مراقبت‌های سنواتی و بالا بردن فرهنگ زیست محیطی مردم در موفقیت این طرح‌ها نقش بسزایی دارند. به عنوان نمونه در شمال تهران طرح جنگل کاری درخت اجرا شد اما یک سال بعد از اجرا به علت عدم آبیاری مناسب، درخت‌ها خشک شدند.
این کارشناس آبخیزداری، یکی از مهم‌ترین مباحث مطرح در زمینه توسعه پوشش گیاهی و جنگل کاری را تأمین منابع مالی کافی و تخصیص بموقع آن جهت اجرای صحیح عملیات کاشت و مراقبت‌های بعدی عنوان کرد و افزود: در اختیار داشتن طرح و برنامه منسجم با تأمین مالی به روز در کنار طرح کاشت علمی و صحیح برای موفقیت طرح اجتناب ناپذیر است. باید گونه‌هایی کشت شود که ارزش حفاظت خاک داشته باشد چون در این صورت آب در خاک هم حفظ می‌شود.
وی با بیان اینکه بسیاری از مناطق کشور بیابانی هستند و نباید در آنها بوته‌کاری انجام داد، افزود: در حوزه‌های بیابانی باید مالچ پاشی روی تپه‌های شنی انجام شود تا حرکت شن را محدود کند و سپس در کنار آنها بوته‌کاری شود، اما این کار نیاز به سرمایه‌گذاری توسط دولت دارد تا حرکت ریزگردها را کنترل کند. به طور ویژه مناطق شرقی، جنوبی و مرکز ایران باید مورد توجه باشد، اگرچه غرب کشور شرایط بهتری نسبت به سایر مناطق دارد اما با مسائل فرسایش خاک روبه‌رو است.
همتی با اشاره به اینکه ریزگردها دارای منشأ خارجی و داخلی است، افزود: منشأ داخلی ریزگردها باید توسط طرح‌های وزارت جهاد کشاورزی و طرح‌های جنگل‌کاری مدیریت شوند. اگرچه ریزگردها شامل اراضی خشک اطراف کلانشهرها نیز می‌شوند که با جریان باد وارد شهرها شدند اما با ایجاد کمربند سبز در اطراف کلانشهرها می‌توان به بهبود شرایط اکولوژیکی کمک کرد که البته کار آسانی نیست.
این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه پوشش گیاهی در اجرای طرح کاشت یک میلیارد درخت باید برای هر منطقه متفاوت با سایر مناطق باشد، افزود: نوع درخت با محیط و شرایط خشکی در هر منطقه باید سازگار باشد، زیرا تأمین آب برای آبیاری چالش بزرگی است یا در غیر این صورت باید از گونه‌های مثمر مانند درخت زیتون درآمدزایی شود.