در کمتر از یک ماه به انتخابات ریاست جمهوری ترکیه، هیچ نامزدی بخت مسلم پیروزی نیست
انتخاباتی با چاشنی تردید
زهره صفاری
خبرنگار
تورم فزاینده، زلزله سهمگین، سیاست‌های منطقه‌ای، موضع‌گیری در قبال کردها و... شاید مهمترین فاکتورهایی باشد که حدود یک ماه مانده تا انتخابات سرنوشت ساز ترکیه بر جایگاه نامزدها تأثیر گذاشته است. اما به رغم آنکه نظرسنجی‌ها رئیس جمهور فعلی را از اصلی‌ترین رقیب اپوزیسیونش عقب‌تر نشان می‌دهد اما کارشناسان معتقدند این شرایط هرگز نمی‌تواند سندی بر پایین آمدن بخت پیروزی رجب طیب اردوغان باشد و همچنان باید شانس 50-50 را برای کاندیداهای اصلی لحاظ کرد.
به گزارش فرانس پرس، از آغاز کمپین‌های انتخاباتی در 11 آوریل، وعده‌های اقتصادی پررنگ‌ترین بخش سخنرانی‌های اردوغان بود. او در حالی قول بهبود وضعیت مالی مردم و کشورش را می‌دهد که در حال حاضر شاخص تورم در این کشور به بالای 50 درصد رسیده است و او می‌خواهد پس از بردن انتخابات، این عدد را تک رقمی کند:بدون شک ما تورم را به زیر 10 می‌رسانیم و کشور را از مشکلات خلاص خواهیم کرد.
این وعده‌ها اما در شرایطی است که کارشناسان نرخ واقعی تورم را به مراتب بالاتر می‌دانند و معتقدند ناکارآمدی‌های اقتصادی ارزش لیر را به پایین‌ترین سطح خود رسانده است.
در این میان حتی بسیاری از اقتصاددانان، سیاست افزایش نرخ بهره اردوغان را هیزمی بر آتش تورم دانسته‌اند اما دولت ترکیه مسائل بسیاری را در این امر مؤثر می‌داند و این اظهارات را تبلیغات منفی علیه دولت در آستانه انتخابات عنوان می‌کند.
نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که اردوغان تا این لحظه میدان را به رقبا باخته است، به طوری که نتایج نظرسنجی مدیاپول، کمال قلیچدار اوغلو را با 42.6 درصد آرا از اردوغان با 41.1 درصد پیشتاز نشان می‌دهد. اما رئیس جمهور و حزب متبوعش با ابراز بی‌اعتمادی به این نظرسنجی‌ها، آن را نپذیرفته و معتقدند نتایج علیه اردوغان دستکاری شده است. این اتهام زنی دولت البته بی‌تأثیر نبوده است و در بسیاری از محافل ترکیه‌ای نیز به برتری قلیچدار اوغلو با دیده تردید نگاه می‌کنند.
بسیاری از غربی‌ها نیز مخالف این دیدگاه نیستند و معتقدند حتی اگر قلیچدار اوغلو در واقعیت نیز بر اردوغان برتر باشد، ممکن است آنچه برای حزب عدالت و توسعه در 2018 رخ داد تکرار شود و اردوغان بتواند به رغم یک شروع سخت و ناامید کننده، یک پیروزی قاطع را به دست آورد.
جنگ فرهنگی
اما آنچه را که در میان فاکتورهای تأثیرگذار بر انتخابات پیش روی ترکیه نباید فراموش کرد جنگ فرهنگی است. شاید اقتصاد نقشی محوری و مهم در انتخاب نامزدها داشته باشد اما نباید فراموش کرد تحولات فرهنگی ایجاد شده توسط اردوغان در بیست سال گذشته در ترکیه، همچنان بسیاری را همراه او نگه داشته است. او رئیس جمهوری بود که کمی پس از به قدرت رسیدن آرام آرام اسلام را به بطن زندگی مردم کشورش بازگرداند و پدیده کمالیسم را کمرنگ کرد. در همان سال‌ها نیز گرچه این تحولات، خشم سکولارها را برانگیخت و با اعتراضاتی توجه جهانی را نیز به خود جلب کرد اما همچنان اردوغان در قلب میلیون‌ها هوادارش رخنه کرده و حامیانش را حفظ کرده بود.
این استراتژی تا حدی مؤثر بوده است که قلیچدار اوغلو حتی یک سال پیش از انتخابات به سمت آن رفت و دیدگاه آتاتورکی درباره محدودیت استفاده از روسری را تغییر داد و این محدودیت را برداشت؛ اتفاقی که به باور یکی از تحلیلگران سیاسی ترکیه مقدمه‌ای برای حرکت سریع‌تر او به سمت وعده تحولات اقتصادی برای قلیچدار اوغلو در انتخابات خواهد بود: «جنگ فرهنگی مهمترین بخش سیاست اما نه همه آن است اما همین امر بر اهمیت اقتصاد نیز می‌افزاید .»
قلیچدار اوغلو مدعی است که به سیاست ارتدوکس و استقلال بانک مرکزی بازمی گردد چراکه این تنها راه برای مهار بحران تورم است اما خود او و اپوزیسیون‌ها نیز بخوبی می‌دانند این تغییر آسان نیست. با این حال به باور کارشناسان آنها می‌خواهند با این سیاست، انتخابات را به رفراندومی برای اردوغان بدل کنند.
زلزله‌ای بر انتخابات
پس از وقوع زلزله ویرانگر در مرز مشترک ترکیه و سوریه و کشته شدن بیش از ده‌ها هزار نفر، شمار زیادی از مهره‌های دولتی ترکیه و حزب حاکم سیاست سکوت را پیش گرفتند و اگر هم اظهارنظری داشتند به صورت ناشناس عنوان می‌شد. در عین حال اپوزیسیون نگران بودند ملت ترکیه این فاجعه را با مشارکت نکردن در انتخابات تلافی کنند.
به نوشته پولیتیکو، حتی یکی از مقامات گفت از این پس انتخابات به معنای زلزله است. منتقدان اردوغان از این فرصت نهایت استفاده را بردند و رئیس جمهور را به خاطر ناکارآمدی ساخت و سازها و آوارهای سهمگین مقصر شناختند. کمال قلیچدار اوغلو نیز از این کارزار عقب نماند و به عنوان نخستین رهبر احزاب به مناطق زلزله زده رفت. اما اردوغان کسی نبود که به این سادگی قافیه را ببازد و از همان روزهای ابتدایی در حالی که سیاست سکوت مقاماتش را تثبیت کرد، وعده‌های عملی برای اسکان فوری زلزله زدگان داد و در همین راستا نیز وزیر مسکن او ساخت 72 هزار خانه با همکاری 52 شرکت ساختمانی را آغاز کرد.
یکی از کارشناسان معتقد است: ترک‌ها عاشق مدیریت ثابت و قوی هستند و این حس با اردوغان برایشان ایجاد می‌شود چراکه او تنها کسی است که می‌تواند یکساله کار ساخت و ساز را تمام کند.
نقش مؤثر کردها
نامزدی کمال قلیچدار اوغلو، رأی کردها را به میز ائتلاف شش گانه کشاند. آورلین دنیسیو، کارشناس سیاسی معتقد است: «حدود یک سوم جمعیت کردها و همینطور اهل تسنن به طور سنتی به اردوغان رأی می‌دهند. اما رأی دو سوم دیگر هنوز قطعی نیست و اگر هر نامزدی بتواند این بخش را از آن خود کند پیروزی خوبی به دست آورده است. در واقع می‌توان کردها را قلب این انتخابات دانست.» بنابراین ناگفته پیداست که هر یک از نامزدها برای جلب این آرا اقداماتی خواهند داشت.
با این تفاسیر آنچه مسلم است در این انتخابات که به اذعان اردوغان رقابت میان دو دیدگاه مختلف است، مردم ترکیه برای نخستین بار پس از 20 سال تا آخرین لحظات اعلام نتایج، در ظن و گمان خواهند ماند.