توقف روند کاهشی نرخ مشارکت اقتصادی و چرخش معکوس آن در سال گذشته، افزایش تعداد شاغلان کشور و کاهش نرخ بیکاری را نسبت به سال‌های قبل از آن را در پی داشت.
از تقسیم جمعیتی که جویای کار هستند و تمایل به اشتغال دارند (اعم از بیکار و شاغل) به کل جمعیت حاضر در سن کار، نرخ مشارکت اقتصادی به دست می‌آید. در حقیقت نرخ مشارکت اقتصادی آونگی است که تعیین‌کننده پویایی بازار کار یا رکود آن است. نرخ مشارکت اقتصادی در حقیقت شاخصی از اندازه نسبی عرضه قابل دسترس کار را برای تولید کالاها و خدمات تهیه می‌کند. این نرخ نخستین شاخص کلیدی در میان 20 شاخص کلیدی بازار کار است که توسط سازمان جهانی کار ارائه شده است. در واقع نرخ مشارکت اقتصادی شاخص و فاکتور کلیدی در تبیین شکل و ساختار نیروی کار در کشورها و سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی برای آینده بازار کار است.
اگر تا همین چند وقت پیش یعنی در سال‌های دهه 90 بصورت مقطعی نرخ بیکاری کاهش می‌یافت، اما فضای کسب و کار نامساعد بود، تنها یک دلیل عمده داشت و آن هم این بود که در این مقاطع زمانی، این کاهش مشارکت نیروی انسانی آماده به‌کار عامل کاهش تعداد بیکاران بود. به عبارتی در این مقاطع زمانی، شاغلان به دلیل نبود امنیت شغلی ناشی از نبود وضعیت مناسب محیط کسب و کار بیکار شده و دیگر رمقی برای یافتن کار مجدد نداشته‌اند و عملاً در گروه جمعیت غیرفعال  قرار می‌گرفتند. از طرفی نیروی آماده به‌کار نیز وقتی این وضعیت را می‌دید دیگر امیدی برای پیدا کردن کار نداشته و آنها نیز به جمعیت غیرفعال اضافه می‌شدند. به همین دلیل بوده که حالا جمعیت غیرفعال کشور روندی افزایشی نشان می‌دهد.
سال 1401، بازار کشور وضعیت متفاوتی نسبت به سال‌های قبل از خود تجربه کرد. در این سال روند افزایشی نرخ مشارکت اقتصادی آغاز و نرخ بیکاری کاهشی شد. در این سال بود که پس از مدت‌ها یا به عبارتی بهتر پس از چندین فصل متوالی، نرخ مشارکت اقتصادی با چرخش 180 درجه‌ای روند رو به رشدی را تجربه کرد. همین موضوع باعث شد تا کارشناسان اقتصادی اذعان کنند که کاهش تعداد بیکاران و رشد اشتغال واقعی است.
بر پایه داده‌های آماری، در پاییز سال گذشته 24 میلیون و 70 هزار نفر برآورد شد که بر این اساس نرخ اشتغال در اقتصاد ایران 37،7 درصد اعلام شد و نرخ بیکاری از 8،9 درصد در پاییز سال 1400 به 8،2 درصد در پاییز 1401 رسید، همچنین در همین بازه زمانی نیز نرخ مشارکت اقتصادی به 41 درصد رسید. آمارها نشان می‌دهد نرخ مشارکت اقتصادی در چند سال گذشته در ایران روندی نزولی داشته که تا حدی از پویایی نیروی انسانی در کشور کاسته است.
از سال 85 روند نزولی در نرخ مشارکت اقتصادی آغاز شد و تا سال 93 نیز ادامه یافت. به بیان دیگر نرخ مشارکت اقتصادی از 41 درصد در سال 84 به حدود 37 درصد در سال 93 رسید. عکس نکته‌ای که در سطور بالا گفته شد در این بازه زمانی صدق می‌کند، در سال‌های دولت نهم و دهم به علت رشدهای نه چندان جالب اقتصادی و بدبینی به فضای اقتصاد، نرخ مشارکت اقتصادی کاهش یافته است.
از سال 94 بار دیگر روند صعودی در این شاخص آغاز شد و این نرخ در سال 97 به 40،5 درصد رسید. در سال 98 این نرخ به بالای 44 هم رسید اما این افزایش در نرخ مشارکت اقتصادی به دلیل تغییر سن اشتغال و برخی محاسبات مرکز آمار بوده است. طبق آخرین آمارهای اقتصادی این نرخ با اهمیت در حوزه کلان از 41،3 درصد در سال 99 کاهش یافته و به کانال 40 درصد وارد شده است.
در شش ماهه اول سال 1400 نرخ مشارکت اقتصادی روند نوسانی را تجربه کرد بطوری که در ابتدای اولین فصل این سال، این نرخ با رشد مواجه شد و به 41،4 درصد رسید. این در حالی بود که از سوی مرکز آمار نرخ مشارکت اقتصادی در آخرین فصل سال 1399، 9/40 درصد اعلام شده بود. در هنگامه تغییر دولت و روی کارآمدن دولت سیزدهم نرخ مشارکت اقتصادی با کاهش مواجه شد و به 41،1 درصد رسید. این نرخ در فصل‌های بعد نیز با کاهش مواجه شد تا اینکه در بهار 1401 روند کاهشی آن متوقف شد و نرخ آن نسبت به زمستان سال 1400، با 0،5 درصد به 40،9 درصد افزایش یافت. نتایج تازه‌ترین گزارش حوزه اشتغال در نیمه دوم سال 1400 نسبت به فصل مشابه در سال گذشته نیز نشان اثرگذاری سیاست‌های دولت در حوزه اشتغال بوده و تأکیدی بر ضرورت تحقق اهداف این حوزه جهت تسریع در حل چالش‌ بیکاری محسوب می‌شود.
نشان به آن نشان که در دوره هفت ماهه نخست آغاز به کار دولت ۶۳۴ هزار فرصت شغلی برای کارجویان کشور ایجاد شده و همچنین ایجاد ۳۴۱ هزار و ۶۳۳ فرصت شغلی در مدت عملکرد پنج ماهه دولت از ابتدای فروردین‌ماه تا پایان مردادماه سال‌جاری نیز از جمله خروجی عملکردی بازار اشتغال محسوب می‌شود.  کل تعداد شاغلان اقتصاد ایران در سال۱۴۰۰، ۲۳ میلیون و ۴۴۷ هزار و ۴۵۲ نفر برآورد شده است، این در حالی است که این رقم در سال ۹۹ حدود ۲۳ میلیون ۲۶۳ هزار نفر به ثبت رسید. به بیان دیگر در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۹۹ بالغ بر ۱۸۰ هزار نفر به جمعیت شاغل خالص اقتصاد ایران افزوده شد.
در تابستان سال 1401، روند نرخ مشارکت اقتصادی دوباره به کانال 41 درصد رسید. البته این رشد در اولین فصل سال گذشته شروع شده بود و نرخ مشارکت در آن موقع 40،9 درصد اعلام شده بود.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که نرخ 41 درصدی مشارکت اقتصادی در پاییز سال گذشته نیز تکرار شد و این روند در زمستان نیز ادامه داشته و گفته می‌شود که نرخ مشارکت اقتصادی در سال 1401 نسبت به سال 1400 از رشد قابل ملاحظه‌ای برخوردار بوده است.
نشان به آن نشان که صولت مرتضوی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی از تحقق یک میلیون شغل وعده داده شده در سال 1401 خبر داد. یکی از دلایل کاهش نرخ رشد مشارکت اقتصادی در ایران به ساختار سنی جوان کشور ارتباط دارد. افراد در گروه‌های سنی جوان و نوجوان بیشتر در حال تحصیل هستند تا شاغل و جویای کار باشند. با این حال با تمهیدات صورت گرفته از سوی دولت سیزدهم نرخ بیکاری گروه‌های سنی جوان نیز با کاهش مواجه شده است. 
بررسی‌ها از داده‌های آماری مرکز آمار نشان می‌دهد که در فصل پاییز نسبت به سال گذشته نرخ بیکاری جوانان ۱۵ تا ۳۵ ساله بیش از ۱۲ درصد کاهش یافته و تعداد بیکاران این گروه سنی در پاییز امسال با کاهش بیش از ۲۱۱ هزار نفری، به یک میلیون و ۴۵۸ هزار نفر رسیده است. در پاییز امسال نیز نرخ بیکاری جوانان ۱۵ تا ۲۴ ساله با کاهش حدود ۱۵ درصدی مواجه شده که تعداد آنها را به ۴۷۳ هزارو ۳۱۷ نفر رسانده است.
به هر حال، نرخ مشارکت اقتصادی شاخص اصلی برای برآورد پویایی یا رکود بازار کار است  و در صورتی که این نرخ رشد معکوس داشته باشد حتی در صورت رشد اقتصادی نمی‌توان به کاهش نرخ بیکاری و افزایش اشتغال امیدوار شد. موضوعی که دولت سیزدهم به آن واقف است.