گزارشی از جزئیات دستور رئیس‌جمهور درباره کاهش کشیک دستیاران پزشکی
خط پایان سختی‌های رزیدنتی
فریبا خان احمدی
خبرنگار
تغییر وضعیت دانشجویان تخصص پزشکی در انتظار اجرای دستور رئیس جمهور است. گذراندن کشیک‌های طولانی و متوالی و نیز حضور ۵۴۰ ساعت در ماه در مراکز درمانی تبعات سنگینی را برای رزیدنت‌ها ایجاد کرده است، به طوری که خستگی مفرط و دائمی رزیدنت‌ها و ایجاد مشکلات معیشتی نه فقط منجربه کاهش شدید بار یادگیری و کیفیت آموزش، افزایش خطای پزشکی و کاهش ارائه خدمت به بیماران در مراکز درمانی شده بلکه آمار انصراف از تحصیل دانشجویان تخصص پزشکی را نیز افزایش داده است. دامنه تبعات فشار کار بالای دانشجویان تخصص پزشکی چنان عمیق شده که چند وقت پیش رئیس جمهور دستور داد کشیک‌های طولانی رزیدنت‌ها کاهش پیدا کند.
حجم بالای بیماران در برابر تعداد کم رزیدنت‌ها در بیمارستان‌ها موجب شده است آنها در ساعات حضور در بیمارستان فشار کاری بسیار بالایی را متحمل شوند تا جایی که در بسیاری از موارد رزیدنت‌ها مجبور هستند بیماران را به صورت سطحی معاینه کنند که نتیجه آن کاهش جدی کیفیت ارائه خدمات درمان به بیماران است. از طرفی تحمیل بیش از ۱۲ کشیک کاری در ماه که به معنای حضور ماهانه تا ۵۴۰ ساعت در فضای بیمارستان است، کیفیت زندگی رزیدنت‌ها را با چالش‌های جدی مواجه کرده است. از طرفی حضور بیش از حد در بخش درمان موجب سلب امکان کسب درآمد توسط دانشجویان تخصص پزشکی شده است. این در حالی است که پیش از روی کار آمدن دولت سیزدهم کمک هزینه‌های پرداختی به رزیدنت‌ها هیچ تناسبی با میزان فعالیت آنها در مراکز درمانی نداشت.حالا پس از اعتراض دانشجویان دستیاری به مشکلات معیشتی‌شان در دیدار نخبگان با مقام معظم رهبری در سال ۱۴۰۰ و تأکید رهبر انقلاب بر رفع مسائل دانشجویان دستیاری، دولت سیزدهم بهبود شرایط رزیدنت‌ها را در دستور کارش قرار داده است. در قدم اول وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بیش از دو برابر کمک هزینه تحصیلی دستیاران را افزایش داد و حقوق ماهانه دانشجویان مجرد به ۶ میلیون و دانشجویان متأهل به ۸ میلیون تومان رسید. از سوی دیگر دکتر ابراهیم رئیسی در جلسه نظارت ستادی وزارت بهداشت در ۳۰ آبان امسال بر کاهش تعداد کشیک ماهانه دانشجویان پزشکی و کاهش ساعات حضور مداوم آنها در بیمارستان و ابلاغ این موضوع به تمام دانشجویان تأکید کرد. در همین حال طبق گفته سید حسن موسوی فرد، کارشناس سیاستگذاری، محدودیت ظرفیت پذیرش آزمون دستیاری فشار وارد شده بر دستیاران را چند برابر کرده و از این رو شورای عالی انقلاب فرهنگی طبق مصوبه افزایش ظرفیت آزمون دستیاری منتظر ارائه پیشنهاد و برنامه از سوی وزارت بهداشت است.
موسوی فرد درباره جزئیات وضعیت تحصیلی و معیشتی رزیدنت‌ها و جزئیات پیگیری دستور رئیس جمهور در خصوص کاهش تعداد کشیک و ساعت متوالی حضور این دانشجویان در مراکز آموزشی به «ایران» می‌گوید: چند وقت پیش دانشجویان دستیاری در نامه‌ای به رئیس جمهور از فشار کاری بالا گلایه کردند. بعد از این ماجرا دکتر رئیسی در جلسه نظارت ستادی از وزارت بهداشت و نیز جلسات شورای عالی انقلاب فرهنگی ضمن تأکید مکرر بر کمبود جدی پزشک متخصص در کشور دستور دادند ضمن افزایش پزشک متخصص تعداد کشیک دستیاران کاهش پیدا کند و ساعات حضورشان در بیمارستان کم شود.
وظیفه پاسخ به مراجعات درمانی مردم در بیمارستان‌های آموزشی- درمانی دولتی بر عهده دانشجویان پزشکی است. موسوی فرد علت را کمبود متخصص در کشور می‌داند و می‌گوید: به دلیل آنکه تعرفه بخش خصوصی بالاست اساتید و پزشکان متخصص عملاً تمایلی به ماندگاری در بخش دولتی ندارند برای همین نیز همه بار خدمات بر دوش رزیدنت‌ها است.
با این توصیف اتفاقی که می‌افتد این است؛ رزیدنت‌ها که قرار بود در حین کار، آموزش ببینند عملاً به اصلی‌ترین ارائه دهنده خدمت در بخش‌های اصلی بیمارستان‌ها تبدیل می‌شوند به‌طوری که تحمل ۵۰۰ ساعت شیفت در ماه فرصتی برای یادگیری و آموزش باقی نمی‌گذارد.
موسوی فرد در همین زمینه تأکید می‌کند که علاوه بر افت شدید کیفیت آموزش دستیاری همچنین خستگی مفرط و استرس زیاد کیفیت زندگی رزیدنت‌ها را تحت تأثیر قرار داده و عمدتاً تأخیر در ازدواج، انصراف از تحصیل و مواردی از خودکشی در بین دانشجویان تخصص پزشکی گزارش شده است. از طرفی درآمد رزیدنت‌ها با این حجم از کار در حد حقوق یک کارگر است در حالیکه سه برابر کارگر کار می‌کنند. این در حالی است که دانشجوی تخصص پزشکی کسی است که ۷ سال دوره عمومی و دو سال طرح را سپری کرده و قابلیت اشتغال دارد و در بهترین حالت نزدیک به ۳۰ سالگی که وارد دوره تخصصی در دانشگاه می‌شود نه می‌تواند تشکیل زندگی دهد نه صاحب فرزند می‌شود و نه به درآمد می‌رسد و اینها یعنی ظلم مطلق به دانشجوی تخصص پزشکی.
این کارشناس تأکید می‌کند که ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی در کشور ما پایین است و به دلایل متعدد دانشجوی پزشکی نمی‌تواند وارد دوره دستیاری شود.
از جمله موانع مرتبط با چرایی ایجاد محدودیت ظرفیت پذیرش آزمون دستیاری، سهمیه‌بندی رشته‌های تخصصی است. از سوی دیگر برخی موانع نیز باعث می‌شود دانشجوی تخصصی بسیار کم پذیرش شود. با توجه به اینکه بار مراجعه بیماران بر دوش رزیدنت‌هاست رزیدنت سال پایینی از دانشجوی سال بالایی آموزش می‌بیند برای همین نیز نوعی نظم بسیار وحشتناک شکل گرفته است که عملاً اخلاق در آن ذبح می‌شود به گونه‌ای که رزیدنت سال پایینی از سوی رزیدنت سال بالایی تحت فشار کاری فوق‌العاده، زورگویی و تحقیر قرار می‌گیرد.
به گفته موسوی فرد، یکی از دلایل مهم تحمیل شیفت‌های طولانی از سوی رزیدنت‌ها به دلیل انحصار در وزارت بهداشت و سیستم پذیرش آزمون دستیاری است که اجازه نمی‌دهد تعداد دانشجوی تخصص پزشکی بیشتری در رشته‌های تخصصی حاضر شوند. برای مثال در کشور ما حدود ۲۰ درصد زوجین نابارورند و نیاز بسیار شدیدی به فلوشیپ نازایی داریم. بخشی از مراکز درمان ناباروری به دلیل نبود متخصص ناباروری و نازایی تعطیل می‌شوند، با این همه تعداد کل فلوشیپ نازایی در کشور ۱۵۰ نفر است و سالیانه حدود ۱۰ تا ۱۲ نفر دانشجوی متخصص نازایی پذیرش می‌شوند.
بــــرش
موسوی فرد با بیان اینکه کمبود متخصص با افزایش فشار کاری رزیدنت‌ها مرتبط است، در ادامه می‌افزاید: نتیجه کمبود پزشک متخصص همین بلایی است که سر دانشجویان دستیاری می‌آید؛ دانشجوی دستیاری در سال اول ۱۲ تا ۱۵ شیفت کاری در بیمارستان حضور پیدا می‌کند؛ این عدد چیزی حدود ۴۸۰ تا ۵۴۰ ساعت حضور در ماه در بیمارستان است. مقایسه این عدد با ساعت کار استاندارد در کشور و حتی دنیا که حدود ۱۸۰ ساعت در ماه است نشان می‌دهد دستیاران پزشکی تقریباً سه برابر مردم عادی مجبور به فعالیت در بخش‌های درمانی هستند.