تحلیل شخصیت اول سریال «ونزدی» از دید روانشناختی
محمدحسن موحدی
روانشناس و کارشناس فرهنگی
شاید بتوان از تیم برتون، دیوید فینچر و دیوید لینچ به‌عنوان دیوانه‌های هالیوود نام برد. آنها کسانی هستند که با خلق داستان‌هایی با جنبه‌های روانشناختی، می‌توانند فیلم‌های خود را جلو ببرند. این بار اما تیم برتون با خلق قهرمانی که در سنین نوجوانی قدم برمی‌دارد، سعی کرده است الگویی جدید برای افراد این سن خلق کند. الگویی با کشش هیجانی بالا که نوجوانان عاشق بازی‌های سری را به سمت خود می‌کشاند، اما در طول این داستان معمایی، رازآلود که ونزدی آدامز آن را جلو می‌برد، گره‌های مختلف تاریخی‌ای می‌بینیم که او باید باز کند. شخصیتی که کاملاً سیاه و سفید لباس می‌پوشد و با بستر و فضای داستان معمایی، جادویی و ترسناک همخوانی دارد.
اما نگارنده به‌عنوان روانشناس می‌خواهد این شخصیت اصلی را مورد تحلیل قرار دهد چرا که بسیاری از نوجوان‌های ما را به سمت افعال و داستان‌های هیجان‌انگیزش فرا می‌خواند. ونزدی آدامز را می‌توان شخصیتی اسکیزوئید دید. از منظر کتب علامت‌شناسی شخصیت‌های اسکیزوئید افرادی هستند که نسبت به هرگونه روابط اجتماعی بی‌علاقه هستند و دوست دارند فعالیت‌های خود را انفرادی پیش ببرند. آنها دچار سردی عاطفی‌اند یا اصلاً عاطفه ندارند! تمامی این نکات را در ونزدی می‌بینیم. ونزدی‌ای که در مقابل اینید هم‌اتاقی خوابگاه مدرسه نومور، حتی حاضر نیست او را بغل کند و در مقابل تعریف‌هایش هیچ واکنش مثبتی نشان نمی‌دهد. آنچنان که یکی دیگر از علامت‌های این شخصیت‌ها دقیقاً همین است. آنها نسبت به هرگونه تحسین یا انتقاد سایرین بی‌تفاوت هستند. به طور کلی این افراد از هیجان خالی‌اند و شاید حتی در برابر رنگ‌ها هم مقاومت می‌کنند! چیزی که در پلان‌های مختلف سریال ونزدی، درباره شخصیت اول آن می‌بینیم.
اما جالب است بدانیم که احتمالاً برخی مخاطبین این سریال، اسکیزوتایپی‌هایی هستند که در الگوی شخصیتی خود عاشق چیزهای عجیب و غریب‌اند. چیزهایی که کاملاً از ونزدی و مدرسه نومور برمی‌آید. چرا که نویسنده اثر انگار کمی چاشنی اسکیزوتایپی هم در ونزدی آدامز ریخته است. آنها که تفکر و تکلمی گاهی عجیب و غریب دارند، تجربیات نامعمول دارند و عاطفه‌شان محدود است. اما انگار ونزدی از داشتن چنین مسائلی ناراحت نیست و نمی‌توانیم بگوییم اسکیزوتایپی شده است. البته چه در مورد اسکیزوئیدها و چه در مورد اسکیزوتایپی‌ها می‌توان گفت آنها دوستان صمیمی ندارند و بستگان‌شان تنها افراد نزدیک آنها به شمار می‌روند.
در کنار این دو الگوی شخصیتی، ونزدی گاهی ضداجتماعی هم می‌شود و بدون همدلی با درد دیگران دست به اعمالی خشونت‌بار علیه آنها می‌زند.
شاید گروهی به نگارنده انتقاد کنند که ونزدی هنوز به مرحله تشخیصی الگوهای شخصیتی نرسیده است و این از 18 سالگی شروع می‌شود! بله؛ اما نشانه‌های آن در سنین پایین‌تر به نمایش در می‌آید.
ونزدی شاید قهرمانی رازآلود و جذاب برای نوجوانان باشد؛ الگویی که به نظر می‌رسد تیم برتون بعد از بتمن، ادوارد دست قیچی، آلیس، چشمان بزرگ، فرانکی وین، دامبو و... به سراغ آن رفته باشد تا شخصیتی عجیب و غریب را برای مخاطبین خلق کند. تیم‌برتونی که سال‌هاست به ساخت فیلم‌های فانتزی با دنیای تخیلی مشهور است. دنیایی که در آن هیچ چیز از هیچ‌کس بعید نیست. با این حال باید در نمایش چنین سریال‌هایی برای نوجوانان مراقبت کرد. چرا که دقیقاً سنین نوجوانی سنینی است که افراد از والدین فاصله گرفته و الگوی روابط نافذی را با همسالان ایجاد می‌کنند. حال با وجود چنین نمونه‌ای که از همه روابط اجتناب می‌کند و شجاعانه بدون هیچ ترسی داستان را به جلو می‌برد، باید نگران همانندسازی خیال‌انگیز باشیم، چیزی که سال‌هاست درباره فیلم‌ها، روانشناسان اجتماعی و کسانی که به یادگیری مشاهده‌ای- یادگیری که در آن فرد خود دست به رفتاری نمی‌زند اما از مشاهده تشویق یا تنبیه در مورد رفتار دیگری به ارزش رفتار پی می‌برد- معتقدند، تذکر داده‌اند.
به والدین اکیداً توصیه می‌شود در صورتی که نوجوان شما سریال‌باز است از او بخواهید که با هم سریال‌ها را ببینید. این کار نوعی حمایت رفتاری از جریان فیلم دیدن آنها هم حساب می‌شود و نکته مهم‌تراین است که بعد از دیدن سریال یا فیلم درباره آن مطالعه کنید و سپس با نوجوان خود صحبت کنید. این کار باعث می‌شود که گره‌های ذهنی فرزند شما درباره مسائل مختلف فیلم برطرف شود. به نظر می‌رسد این احتیاط درباره سریال ونزدی جدی‌تر باشد، چرا که شخصیت آن الگویی از شخصیت‌های اختلال‌یافته مختلف است و در دنیای واقعی خارج از فیلم جذاب نیست!