با هدف حفظ مسیر پرواز گله غربی درناهای سیبری اتفاق افتاد
هم‌پروازی درنای بلژیکی با تک درنای سیبری ایران
بیتا میرعظیمی
خبرنگار
«امید» تنها بازمانده گله غربی درناهای سیبری، ۱۵ سال پیش که جفت خود «آرزو» را در یک شب سرد و تاریک با شلیک گلوله شکارچیان از دست داد، ناامید نشده و با وفاداری به مسیر پروازی خود در غرب، همه ساله یکه و تنها برای زمستان‌گذرانی در تالاب بین‌المللی فریدونکنار فرود می‌آید. تنهایی او و غم از دست دادن همسرش حالا به یکی از داستان‌های عاشقانه در میان مردم تبدیل شده است؛ درنای وفاداری که دیگر بعد از شکار جفتش هرگز ازدواج نکرده و برای یادآوری خاطرات به‌یادماندنی از «آرزو» همه ساله مسیری طولانی را طی کرده و در مازندران فرود می‌آید. حالا در همین اثنا خبر رسیده که یک درنای ماده از مرکز تکثیر و حفاظت درنا در کشور بلژیک طی تشریفاتی وارد کشور شده و در سازه‌ای موقت همجوار با تالاب فریدونکنار رهاسازی شده است.
غلامرضا ابدالی، مدیرکل دفتر مدیریت حیات‌وحش سازمان حفاظت محیط‌‌زیست، هدف از انتقال این همسفر بلژیکی به تالاب را جفت‌گیری با «امید» ندانسته است و در گفت‌وگو با «ایران» تأکید می‌کند ما به هیچ‌وجه هدفمان زادآوری نیست، تنها در تلاشیم تا مسیر پروازی تک‌درنای سفید سیبری به مازندران را حفظ کرده و توسعه دهیم.
حفاظت از مسیر پروازی گله غربی
طبق گفته وی، مسیرهای پروازی درناهای سیبری برای زمستان‌گذرانی به سمت نواحی جنوبی از 3 نقطه انجام می‌شود؛ یک کریدور شرق است که به سمت چین می‌رود. یک مسیر پروازی به سمت هند می‌رود و مسیر پروازی غرب که به ایران است. سال‌ها است مسیر پروازی غرب به فریدونکنار تنها از طریق «امید» حفظ شده است. این درنای سفید با سرد شدن هوا به تنهایی این مسیر را طی کرده و همه ساله در تالاب فریدونکنار به زمین می‌نشیند. البته پیش‌تر تعداد درناهای این منطقه زیاد بود اما به دلایلی مهاجرت کرده و در نهایت جمعیت‌شان اندک شده است و حالا تنها «امید» به ایران سفر می‌کند. در همین راستا در تلاشیم این مسیر پروازی را حفظ کرده و مانع از بین رفتنش شویم زیرا بیم آن وجود دارد که با از بین رفتن امید، این مسیر پروازی نیز از بین برود. بنابراین سعی داریم جمعیت کوچکی از درناها را ایجاد کرده و این مسیر پروازی را حفظ کنیم.
ورود درناهای بیشتر به کشور
مدیرکل دفتر مدیریت حیات‌وحش سازمان حفاظت محیط‌‌زیست در خصوص موفقیت یا عدم موفقیت این طرح به «ایران» می‌گوید: اصولاً بحث‌های زیست‌محیطی و علوم تجربی قطعیت نداشته و نمی‌توان اظهارنظر قطعی و قاطع درباره آنها داشته باشیم، اما با این حال چندین ماه است این موضوع را پیگیری کرده و مراحل قانونی‌اش انجام شده و حالا همسفر بلژیکی «امید» را در تالاب رهاسازی کرده‌ایم. برای ورود این درنا مجوزهای لازم از دامپزشکی، محیط‌‌زیست و گمرک اخذ شده تا یک بار دیگر شانس خود را برای حفظ مسیر پروازی غرب درناهای سیبری به ایران، امتحان کنیم.
غلامرضا ابدالی در پاسخ به این سؤال که آیا در برنامه‌های آتی قصد ورود درناهای بیشتری را به کشور دارید، می‌گوید: اگر این همسفر بلژیکی با «امید» جفت شده و این منطقه را ترک کند، به احتمال زیاد سال بعد خانواده‌های بیشتری از درناهای سفید سیبری به ایران مهاجرت کنند.
رهاسازی در سازه موقت
در همین حال عطاءالله کاویان، مدیرکل حفاظت محیط‌‌زیست مازندران نیز به «ایران» می‌گوید: روز پنجشنبه در نتیجه تلاش‌ها و پیگیری‌های سازمان حفاظت محیط‌‌زیست کشور و اداره کل حفاظت محیط‌‌زیست مازندران، یک فرد درنای سیبری از مرکز تکثیر و حفاظت درنا از مسیر هواپیمایی بلژیک به قطر، سپس به فرودگاه امام خمینی(ره) با طی مراحل تشریفات قانونی و گمرکی وارد کشور شد. هم‌اکنون نیز این درنای ماده با علائم کامل زیستی و سرحال در سازه موقت واقع در تالاب بین‌المللی فریدونکنار رهاسازی شده است.
او این اقدام را برای حفاظت و تقویت مسیر پروازی درناهای سیبری در گله غربی دانسته و می‌گوید: این انتقال ادامه تلاش‌هایی است که از 25 سال گذشته برای حفظ و تقویت کریدور پروازی درناهای سیبری به سمت غرب صورت گرفته است.
طبق گفته این مقام مسئول، مجموعه امکانات لازم با توجه به تمهیدات از پیش تعیین شده و پروتکل‌های دریافتی از مرکز تکثیر حفاظت درنا، در دو ماه گذشته انجام شده و سازه موقت در مجاورت محل زمستان‌گذرانی درنای امید (تالاب بین‌المللی فریدونکنار) تعیین شده است. البته باید تأکید کرد دو تا سه هفته زمان می‌برد تا این پرنده با محیط و درنای «امید» سازگار شود؛ اگر این اتفاق رخ دهد، مسیر بازگشت در خط پروازی غرب را احتمالاً به صورت مشترک در نیمه دوم اسفندماه طی خواهند کرد. در صورت رخداد این اتفاق، پروژه موفقیت‌آمیز بوده و ما می‌توانیم این فرایند را برای سال آینده و جهت تقویت مسیر پروازی مهاجرت درنای سیبری در گله غربی داشته باشیم.
پایش 24 ساعته منطقه
مدیرکل حفاظت محیط‌‌زیست مازندران با اشاره به پایش 24 ساعته و مانیتورینگ لحظه به لحظه این منطقه (تالاب فریدونکنار) می‌گوید: تمام تدابیر لازم با توجه به پروتکل‌های سختگیرانه از مرکز تکثیر و حفاظت درنا در بلژیک برای حفاظت از این درنای ماده اندیشیده شده است.
جمعیت گله غربی درناهای سفید سیبری سال ۱۹۳۰ بیش از ۲۰۰ قطعه برآورد شده بود که به دلایلی تعداد آنها در سال ۱۳۸۵ کاهش پیدا کرده و تنها دو قطعه درنای امید و آرزو باقی ماندند. با مرگ آرزو، «امید» آخرین بازمانده جمعیت گله غربی درناهای سفید سیبری شد و در تمام این سال‌ها به تنهایی به ایران (تالاب بین‌المللی فریدونکنار) مهاجرت کرد. درنای امید، برای رسیدن به مازندران حدود دو ماه در مسیر روسیه، قزاقستان و جمهوری آذربایجان پرواز می‌کند و پس از طی مسافتی بسیار طولانی در تالاب بین‌المللی فریدونکنار در مازندران به زمین می‌نشیند. او یکه و تنها حدود چهار ماه از فصل سرما را در تالاب سپری کرده و با پایان فصل زمستان (نیمه دوم اسفندماه) بار دیگر پرواز کرده و خود را به سیبری می‌رساند. اگر طرح ورود همسفر بلژیکی امید به مازندران موفقیت‌آمیز باشد، امید سفرش به ایران را با همسفر بلژیکی خود به پایان رسانده و به سیبری بازخواهد گشت. محیط‌‌زیستی‌ها پیش‌بینی می‌کنند در صورت تحقق این پروژه، سال بعد امید با جمعیت بیشتری از درناها به ایران سفر خواهد کرد.