نگاهی به اثرات حذف زبان و ادبیات فارسی از کنکور سراسری در گفت‌وگوی «ایران» با 2 استاد دانشگاه
خطر به حاشیه رانده شدن ادبیات در زندگی نسل آینده
گروه فرهنگی/ اواسط آذرماه سال‌جاری خبری به نقل از سازمان سنجش، مبنی بر نهایی شدن تصمیم‌گیری برای حذف زبان و ادبیات فارسی در کنکور سراسری 1402 منتشر شد؛ با این حال اهالی ادبیات همچنان به تجدیدنظر مسئولان آموزشی امیدوار بودند که برپایی کنکور اخیر گویای تعجیل در اجرایی شدن این تغییر بود. اتفاقی که گلایه اهالی ادبیات را به‌دنبال داشته، در گپ‌وگفت امروزمان با اسماعیل آذر و مریم حسینی، دو نفر از استادان دانشگاه که در زمره چهره‌های شناخته شده عرصه ادبیات نیز هستند نکاتی را درباره اثرات تداوم این حذف می‌خوانید.
ضرورت بررسی تبعات این حذف از زوایای مختلف
طی ماه‌های گذشته خبرهایی پیرامون جدی بودن تغییر ضوابط ساماندهی سنجش و پذیرش متقاضیان ورود به آموزش عالی منتشر شد، بر آن اساس اعلام شد که کنکور دی ماه سال‌جاری به روال سابق برپا شده اما از تیرماه 1402 شاهد حذف دروس عمومی از جمله زبان و ادبیات فارسی از کنکور سراسری خواهیم بود؛ هرچند که با حضور دانش‌آموزان در جلسه کنکور اخیر مشخص شد که این تغییر حتی زودتر از موعد مقرر عملی شده است.
مریم حسینی، عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکده «ادبیات، زبان‌ها و تاریخ دانشگاه الزهرا» با تأکید بر اینکه نتایج حذف زبان و ادبیات فارسی از کنکور سراسری را باید از زوایای مختلفی بررسی کرد به «ایران» می‌گوید: «نه فقط استادان دانشگاه، بلکه معلمان ادبیات هم از تبعات این تغییر نگران هستند. این تصمیم‌گیری حاکی از آن است که اهمیت زبان و ادبیات فارسی به مراتب کمتر از قبل خواهد شد. دانش‌آموزان وقتی بدانند که این درس در کنکور نیست، وقت بسیار کمتری صرف آن خواهند کرد و عمده تلاش آنان تنها به کسب نمره پایان ترم محدود می‌شود.»
حسینی که از جمله برگزیدگان یکی از دوره‌های جایزه پروین اعتصامی نیز هست ادامه می‌دهد: «تبعات این تصمیم‌گیری تنها به جایگاه ادبیات محدود نمی‌شود، حتی از نظر اقتصادی هم اثرگذار خواهد بود و شاهد بیکار شدن یا حداقل کاهش قابل توجه توان اقتصادی معلمان این درس خواهیم بود. معلمان ادبیات تنها به اتکای حقوق‌شان نمی‌توانند گذران زندگی کنند و بخشی از درآمد آنان وابسته به کلاس‌های آمادگی کنکور در مؤسسات یا به شکل خصوصی بوده که حالا این امکان از آن گرفته شده است.»
این استاد دانشگاه که از او در بیست و دومین دوره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران بابت تصحیح و مقدمه‌اش بر کتاب «حدیقة الحقیقه» تجلیل شده می‌گوید: «مواردی از این دست سبب کاهش گرایش دانش‌آموزان برای تحصیل در رشته‌‌های مرتبط با ادبیات می‌شود. وقتی زمزمه‌های این تغییر رسانه‌ای شده بود در یکی از کلاس‌ها به گفت‌وگویی با دانشجویان مشغول شدم، آن هم در شرایطی که اغلب‌شان معلم ادبیات بودند. من کمی خوش‌بین بودم شاید حداقل باعث شود که مطالعه مدرسه‌ای ادبیات تنها به تست‌زنی محدود نشود. اما آنان تأکید کردند که تصور اشتباهی است و حتی کم‌توجهی بیشتر مدیران مدارس را به‌دنبال دارد.»
اثرگذار بر هویت فرهنگی‌مان
اسماعیل آذر استاد دانشگاه و مجری برنامه‌های ادبی تلویزیون نیز در این زمینه به «ایران» می‌گوید: «وقتی برای نخستین مرتبه چنین خبری را شنیدم آن را جدی نگرفتم. راستش فکر کردم شایعه و شوخی است! ایران سرزمینی است که از گذشته‌های دور تا به امروز در عرصه جهانی به شعر شهره بوده است. بعد دیدم نه! واقعاً چنین تصمیمی گرفته‌اند. من هنوز متعجبم که چه فکر و دلیلی پشت این اقدام است!»
این شاعر و نویسنده با تأکید بر اینکه از ادبیات و بویژه شعر با عنوان میراث فرهنگی یاد می‌شود، تصریح می‌کند: «کافی است سراغ مطالعه گفته‌های بزرگان فکر و اندیشه در حوزه‌های مختلف فرهنگی جهان بروید، آنهایی که به شعر فارسی دسترسی پیدا کرده‌اند و ترجمه‌هایی به زبان‌های دیگر را از شاهکارهای شعر کلاسیک فارسی خوانده‌اند، بزرگانی نظیر گوته آنچنان شیفته شعر فارسی بودند که تأثیر آن در آثارشان هم مشهود است.»
این استاد ادبیات فارسی ادامه می‌دهد: «زبان و ادبیات فارسی در عرصه جهانی به اندازه کافی مورد بی‌مهری قرار گرفته دیگر خودمان به آن دامن نزنیم. نمونه‌اش سال 1800 میلادی، زمانی که انگلیسی‌ها به بهانه گشایش کمپانی هند شرقی ، حکام آن زمان هندوستان را که عاشق زبان و ادبیات فارسی بودند از حکومت ساقط کرده و انگلیسی را جایگزین زبان فارسی کردند.»
آذر تصریح می‌کند: «متأسفانه رشته زبان و ادبیات فارسی در کشور خودمان هم جایگاهی که باید را ندارد، از همین بابت هم سال‌هاست معمولاً افرادی سراغ تحصیل دانشگاهی این رشته می‌روند که شانس دیگری ندارند. حالا خدا می‌داند که این تصمیم‌گیری تازه چه اثراتی در پی خواهد داشت. امیدوارم متولیان امر به جای حذف یادگار نیاکان و بخش مهمی از هویت ملی- فرهنگی‌مان از کنکور، تجدیدنظری در این تغییر صورت بدهند تا ادبیات بیش از پیش به حاشیه زندگی جوانان نرود.»