یادداشت
عقلانیت انقلابی
حسام‌الدین برومند
سردبیر
گفت‌و‌گوی تلویزیونی شب گذشته (18 اردیبهشت 1403) آقای رئیس‌جمهور با مردم حاوی موضوعات و نکات متعدد در حوزه‌های مختلف سیاسی، سیاست خارجی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بود، اما نکته کلیدی و راهبردی که به زعم نگارنده قابل تأمل ویژه است، مسأله «عقلانیت انقلابی» بود که جناب رئیس‌جمهور بدان پرداخت. واقعیت آن است که در ادواری از حکمرانی برخی دولت‌ها شاهد بودیم که به اسم عقلانیت، هم از اصول انقلابی و ارزشی فاصله می‌گرفتند و هم در نهایت خروجی تصمیمات، در جهت منافع ملی نبود!
به اسم عقلانیت، اقتصاد را به مذاکره و سیاست خارجی گره زدند و علاوه بر اینکه اقتصاد را شرطی کردند؛ سال‌ها کشور را معطل کردند و در نهایت برجامی را خلق کردند که فرجام آن به اذعان یک مقام ارشد در دولت اعتدالیون برابر شد با «تقریبا هیچ»! به اسم عقلانیت، قرار بود هم چرخ هسته‌ای بچرخد و هم چرخ اقتصاد، ولی آنچه که اتفاق افتاد بتن‌ریزی در اراک برای تعطیلی فعالیت هسته‌ای بود و بدتر از آن اقتصاد هم به نقطه‌ای رسید که رشد اقتصادی معمولاً بر مدار صفر درجه یا کمی کمتر و بیشتر از آن بود. امروز همه آمارها نشان می‌دهد دهه 90، دهه عقب‌افتادگی اقتصاد بوده است. به این لیست ناکارآمدی در دهه 90 می‌توان موارد متعددی در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی و سیاست خارجی اضافه کرد، ولی سؤال مهم این است که مشکل اصلی کجا بود که عقلانیت ادعایی در دولت‌های قبلی منجر به گره‌گشایی از زندگی مردم نشد و نتوانست منافع ملی را در میدان عمل بر صدر بنشاند؟ پاسخ کوتاه این است که عقلانیت تهی از انقلابی‌گری به سمت انفعال، التماس و انحراف کشیده می‌شود. با عقلانیت تهی از انقلابی‌گری اگر به موعد مذاکره برسند، نتیجه «دیپلماسی التماسی» می‌شود؛ اگر به میدان اقتصادی برسند منفعل و منتظر نتیجه مذاکره می‌شوند! و اگر به بزنگاه‌های حساس راهبردی در مواجهه با قدرت‌ها برسند به سمت و سوی انحراف از اصول کشیده می‌شوند! و... اما آنچه که امروز در تدابیر و اقدامات دولت سیزدهم مشاهده می‌شود، این است که از انجماد برجامی خارج شده و به عضویت شانگهای و بریکس در آمده و همزمان سیاست همسایگی را با قوت و قدرت دنبال کرده است. امروز اقتصاد به مذاکره و سیاست خارجی گره نخورده و از سوی دیگر شاخص‌های اقتصادی مثبت شده است. همین چندی پیش بود که سعید لیلاز، استاد اقتصاد دانشگاه شهید بهشتی که از چهره‌های اصلاح‌طلب است؛ منصفانه گفت: اقتصاد ایران در روند رو به رشد قرار دارد و نرخ رشد نقدینگی و تورم در کشور نیز روند کاهشی در پیش گرفته است.
بنابراین آنچه که امروز در حکمرانی دولت سیزدهم عیان و نمایان شده، جلوه‌ای از عقلانیت انقلابی است. همچنانکه عملیات مقتدرانه «وعده صادق» که با همکاری میدان و دیپلماسی، رژیم صهیونیستی را تنبیه کرد، چیزی جز مظهر عقلانیت انقلابی نبود و عقلانیت انقلابی بین مذاکره و موشک، یکی را انتخاب نمی‌کند، بلکه همزمان که میدان مذاکره را ترک نمی‌کند، اگر لازم باشد از موشک هم استفاده می‌کند تا از منافع ملی حفاظت کند؛ این عقلانیت انقلابی باید و می‌تواند رونق اقتصادی هم ایجاد کند.