یادداشت
سیاست خارجی بر مدار مصالح ملی
عابد اکبری
کارشناس مسائل بین الملل
سیاست خارجی براساس مصالح ملی و شرایط زمانی مختلف درحال تغییر است، اما استراتژی روابط دیپلماتیک در دهه‌های اخیر که با تولید ملی و فرهنگی کشور عجین شده، دیگر یک گفت‌وگوی سیاسی یا بده بستان سیاسی صرف نیست. در واقع در تنظیم روابط سیاسی، معیارهای اصول دیپلماتیک روابط اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی نقش مهمی را ایفا می‌کند که بر همین اساس ما شاهد هستیم کشورهای پیشرفته براساس نیاز دیپلماسی اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی را نیز در کنار سیاست خارجی خود همراه دارند.
صرف داشتن روابط سیاسی بدون توسعه روابط اقتصادی پویا به‌صورت بلندمدت با دوام نخواهد بود و در واقع هزینه‌هایی را به مردم تحمیل خواهد کرد.
رئیسجمهور اسلامی ایران پس از پایان سفر ۲ روزه خود به پاکستان و دیدار و گفت‌وگو با عالی‌ترین مقامات بلندپایه این کشور، به دعوت رسمی رانیل ویکرمسینگه همتای سریلانکایی برای انجام سفری یک‌روزه به این کشور جنوب شرق آسیا سفر کرد. آیت‌الله رئیسی بامداد دوشنبه سوم اردیبهشت ،۱۴۰۳ پیش از آغاز سفر رسمی به پاکستان و سریلانکا نیز توسعه روابط اقتصادی و تجاری با سریلانکا و پاکستان را از جمله اهداف سفر خود به این کشور اعلام کره بود.
ارتقای سطح همکاری‌های اقتصادی، فرهنگی و امنیتی ایران و پاکستان می‌تواند محور ایران، چین و پاکستان را تبدیل به معادله قدرت برای توسعه اقتصادی در محیط منطقه‌ای کند. چنین سطحی از همکاری‌ها زمینه ارتقای ضریب امنیتی ایران و پاکستان را به وجود می‌آورد. ضرورت‌های سیاست همسایگی در روابط ایران و پاکستان نه تنها منجر به ارتقای معادله قدرت متقابل می‌شود، بلکه زمینه جلوگیری از گسترش تضادهای منطقه‌ای را فراهم می‌کند. ایران و پاکستان در چهارچوب سیاست همسایگی از قابلیت لازم برای ارتقای سطح روابط متقابل، مقابله با افراط‌گرایی، مقابله با تروریسم و گروه‌های بحران‌ساز در محیط منطقه‌ای، برخوردار هستند.
مسائل اقتصادی نقش بسیار ویژه‌ای در سیاست همسایگی ایران و پاکستان دارد. جمعیت فراوان پاکستان و فقدان منابع انرژی پاکستان در کنار ذخایر انرژی ایران می‌تواند اقتصاد دو کشور را مکمل یکدیگر سازد. اگرچه توسعه‌نیافتگی مناطق دو سوی مرز ایران و پاکستان و نبود زیرساخت‌های ارتباطی و اقتصادی عامل بازدارنده‌ای محسوب می‌شود اما چون سیاست همسایگی ناظر بر جهت‌گیری‌های بلندمدت برای کاهش تهدیدات و افزایش منافع همسایگان است، با تلطیف راهبرد‌های امنیت‌محور و واگذاری اختیارات به نهادهای منطقه‌ای و تقویت ظرفیت‌های رویکرد پارادیپلماتیک، می‌توان اقتصادهای دو کشور را به هم پیوند بزند ضمن اینکه تغییرات اخیر در معادلات قدرت در سطح جهانی و منطقه‌ای نیز سیاست همسایگی ایران در قبال پاکستان را تقویت می‌کند.
در مسیر توسعه دیپلماسی اقتصادی در دولت سیزدهم، سریلانکا نیز یکی از کشورهای هدف دولت سیزدهم محسوب شده و در این زمینه یکی از بزرگترین پروژه‌های این کشور از سوی شرکت‌های ایرانی ساخته شده و هم‌اکنون آماده افتتاح است.
پروژه چند منظوره سد و نیرو «اومااویا» سریلانکا نیز از جمله پروژه‌هایی است که تماماً توسط شرکت‌های ایرانی انجام شده است و به عنوان یکی از ابرپروژه‌های حوزه صادرات خدمات فنی- مهندسی کشورمان در زمینه‌های سدسازی، انتقال آب و تولید برق به شمار می‌رود و همزمان با حضور رئیسجمهور در سریلانکا افتتاح شد و مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
به نظر می‌رسد که دولت سیزدهم در حوزه دیپلماسی اقتصادی توانسته عملکرد بهتری نسبت به دولت گذشته داشته باشد. بررسی آمارها نشان می‌دهد که طی ماه‌های گذشته، شاهد افزایش آمار صادرات نسبت به واردات در مدت مشابه سال قبل هستیم. از طرف دیگر وضعیت مبادلات تجاری با کشورهای غیرغربی و بویژه همسایه نیز بهبود پیدا کرده است. بهبود دیپلماسی اقتصادی با نگاه به بازار کشورهای آسیایی یکی از اولویت‌های اقتصادی دولت سیزدهم بوده که حالا و پس از گذشته سه سال از آغاز به کار دولت سیزدهم می‌توان گفت که به شکل محسوسی موفقیت‌آمیز هم بوده است.