درباره کتاب‌های ترجمه شده بازار
انواع مختلف ترجمه یک متن از دیدی دیگر
فاطمه منصوری نصرآباد
مترجم
همین چند وقت پیش بود که داشتم به یک نفر توضیح می‌دادم در ترجمه فعل‌های دو‌وجهی یا کلمه‌هایی که چند معنی دارند باید خیلی وسواس به خرج داد تا خروجی ترجمه درست از آب دربیاید. متداول‌ترین فعل‌هایی که می‌توانم به آنها اشاره کنم run و drive یا واژه room است یا حتی go که همه با آن آشنایی دارید. در ترجمه این مدل واژه‌ها واقعاً نیاز نیست مترجم معنی دقیق آن را به فارسی ترجمه کند گاهی لازم می‌شود فقط مفهوم ماجرا را دریافت و بعد آن را جایگزین کلمه‌های دیگری کرد. کتاب «مرگ در جنگل» شروود آندرسون و دیگر نویسندگان به ترجمه صفدر تقی‌زاده و محمدعلی صفریان را که می‌خواندم یکی از جمله‌هایش توجهم را جلب کرد. در بخشی از کتاب آمده بود «قدیم‌ها، قصاب‌ها، جگر‌ها را به هرکه می‌خواستند می‌دادند. ما هم همیشه جگر داشتیم. روزی یکی از برادرهایم جگر درسته گاوی را از کشتارگاه نزدیک بازار گیر آورد، آنقدر از آن خوردیم که زده شدیم. یک پول سیاه هم نمی‌ارزید و هنوز حتی فکرش حالم را به هم می‌زند.» با خودم گفتم بعضی قسمت‌های این متن می‌توانست بهتر و روان‌تر ترجمه شود برای همین سراغ متن اصلی رفتم و دیدم بله! مثلاً بخش «ما هم همیشه جگر داشتیم» معادل انگلیسی‌اش «in our family we were always having it» است. فعل have از آن دسته فعل‌هایی است که چندین معنی دارد. اما در اینجا باتوجه به کلیت ماجرای داستان می‌توان هم معنای «داشتن» را برداشت کرد و هم معنای «خوردن». در چنین موردی فکر می‌کنم ترجمه‌ای به‌صورت «ما هم همیشه جگر می‌خوردیم» روان‌تر و گویاتر باشد و به ماجرای اتفاق افتاده بیشتر نزدیک‌تر باشد. در بخش انتهایی این پاراگراف که مترجم به‌عنوان معادل «we had it until we sick of it» از «از آن زده شدیم» استفاده کرده به‌نظر من می‌شد به‌جای آن از کلمه «دلمان را زد» یا حتی معادل امروزی تری مثل «آن قدر خوردیم که داشتیم می‌ترکیدیم» استفاده شود. خلاصه، ماجرای این قسمت این بود که بخش‌های مختلفی وجود دارد که یک مترجم متن ادبی باید به آن توجه کند و انتخاب درست واژه معادل برای کلمه‌ها در زبان مقصد همان‌قدر اهمیت دارد که فهمیدن متن اصلی. هر متن می‌تواند به شیوه‌های مختلف و جمله‌های گوناگون ترجمه شود اینکه ما به‌عنوان مترجم کدام جمله را به کار ببریم یا چه کلمه‌ای انتخاب کنیم بستگی به عوامل مختلفی مثل سلیقه، جو فرهنگی و ... دارد.