قسمت ششم
انواع روش‌های ترجمه و اهمیت آنها
درباره کتاب‌های منتشر شده بازار
فاطمه منصوری نصرآباد
مترجم
وقتی فردی قدم به دنیای مترجمی می‌گذارد از اولین چیزهایی که یاد می‌گیرد انواع روش‌های ترجمه و جایگزینی متن است. دسته‌بندی‌های مختلفی برای یک نوع ترجمه وجود دارد ولی معروف‌ترین و قابل توجه‌ترین مورد سه نوع ترجمه آزاد، کلمه به کلمه و تحت‌اللفظی است. حالا ممکن است بعضی‌ها تصور کنند که کلمه به کلمه با تحت‌اللفظی که فرقی خاصی ندارد ولی باور کنید فرق دارند. ترجمه آزاد همان‌طور که مشخص است نوعی از ترجمه است که مترجم بعد از مطالعه متن اصلی و دریافت مفهوم و معنایی که دارد با توجه به چهارچوب و قوانین دستوری زبان مقصد آن را برمی‌گرداند. البته از آنجایی که در این نوع انتقال مفهوم اهمیت دارد ممکن است گاهی یک کلمه تبدیل به یک عبارت یا جمله شود و گاهی حتی برعکس! این نوع ترجمه با عنوان «ترجمه پیامی» همپوشانی دارد و گاهی به یک شکل انجام می‌شوند. اما موضوع کلمه به کلمه ترجمه کردن. در ترجمه کلمه به کلمه که گاهی با «ترجمه معنایی» یکسان در نظر گرفته می‌شود، مترجم هر جزء جمله را طبق متن اصلی عیناً ترجمه می‌کند و در عین‌حال که پیام نویسنده را به زبان مقصد می‌رساند فرهنگ و نظام فکری نویسنده را هم به مخاطب نشان می‌دهد. ترجمه تحت‌اللفظی دقیقاً مشابه با ترجمه کلمه به کلمه است با این تفاوت که در این ترجمه مترجم می‌تواند بسته به صلاحدید خود کلماتی را اضافه کند تا متن مورد نظر بهتر و گویاتر شود. این نوع ترجمه زمانی به کار می‌رود که زبان مبدأ و مقصد از لحاظ دستور زبان یا فرهنگی شباهت‌هایی به هم داشته باشند اینگونه متنی که ترجمه می‌شود بی‌معنا یا سرسری نخواهد بود و نیاز به ویراستاری دقیق و اصولی هم نیست. معمولاً مترجم‌های تازه‌کار از این دو روش استفاده می‌کنند برای همین در بخش قابل توجهی از کتاب‌هایی که می‌خوانیم ایرادات فنی و دستوری وجود دارد. گاهی حتی در رساندن مفهوم ماجرا نیز مشکل وجود دارد. اما مترجم هرچه پخته‌تر می‌شود بیشتر به ترجمه‌های مفهومی روی می‌آورد و متن باکیفیت‌تر و قابل‌قبول‌تری ارائه می‌دهد. این پنج نوع دسته‌بندی براساس گفته‌های کتفورد و نیومارک هستند و قاعدتاً انواع بیشتر و مفصل‌تری هم وجود دارد که بهتر است یک مترجم خوب با آنها آشنا باشد. حالا که خیلی کلی درباره چند نوع ترجمه صحبت کردم برای اینکه موضوع را بهتر بررسی کنم در مطلب یا مطالب بعدی چند مثال از ترجمه کتاب‌ها می‌زنم تا اهمیت این موضوع بیشتر و بهتر مشخص شود.
