در حافظه موقت ذخیره شد...
آغداشلو: وجدان و حجم کار فرشچیان شگفتانگیز بود
محمود فرشچیان، هنرمند مطرح نگارگری ایران، صبح دیروز، ۱۸ مردادماه ۱۴۰۴ دار فانی را وداع گفت. آیدین آغداشلو؛ نقاش و تصویرگر پیشکسوت که از مصاحبان، معاشران و همکاران او بود، در گفتوگو با «ایران» درباره تأثیری که استاد محمود فرشچیان بر هنر نگارگری در کشور داشتند، اظهار کرد: «سبک و شیوه کهن نگارگری ایران در طول صدها سال، تغییرات عمدهای به خود دیده بود ولی آخرین تغییر و تحول در سبک و شیوه را استاد فرشچیان به وجود آورد و بعد از او شاگردان متعددی که تربیت کرد؛ مسیر این تغییر اساسی به رسم استاد فرشچیان را ادامه دادند.»او با اشاره به انقلابی که به دست استاد فرشچیان ایجاد شد و همچنان ادامه دارد، گفت: «سبک، سیاق و روشی که توسط استاد ابداع شد، جایگاه بسیار تعیین کنندهای در طول تاریخ تحول نگارگری ایرانی ثبت کرد.»آغداشلو ادامه داد: «استاد فرشچیان یک تحول اساسی در زیباییشناسی نگارگری بهوجود آورد و این زیباییشناسی از نظر کسانی که هنر نگارگری ایرانی را تعقیب کردند، آشکار است بهطوری که وسیله و ابزار استاد تغییر کرد. بهطور مثال بیشتر کارهای ایشان با اکریلیک و در اندازههای بزرگ نقاشی شد که در قیاس با اندازههای کوچک و ظریف نگارگری سنتی ایرانی بسیار متفاوت بود.»
او در پاسخ به این سؤال که چرا استاد محمود فرشچیان در دهه شصت تا این حد کمکار شده بود، عنوان کرد: «من چندان دقیق کارهای ایشان را دنبال نمیکردم ولی دورادور شاهد پرکاری و تا اندازهای سکون در کارهای استاد فرشچیان بودم. ایشان درست همانند سایر هنرمندان برای اینکه روش جدیدتری در کار خود ایجاد کند، نیاز به آرامش، تفکر و کمکاری داشت که هر هنرمندی این دورهها را در طول زندگی هنری خود میگذراند، ولی به هر حال ایشان بیشتر مواقع پرکار بودند و لحظهای دست از کار نمیکشیدند.»
این نقاش و تصویرگر ادامه داد: «حدود ۲۰ سال پیش که به منزل ایشان در آمریکا رفتم و مجموعه آثار ایشان را دیدم، بسیار شگفتزده شدم که چطور این حجم کار در چنین ابعاد و با این میزان دقت و وجدان کاری خلق شده است. این اواخر هم با وجود اینکه از هم دور افتاده بودیم اما همچنان شاهد بودم که نقاشیهای زیادی را در مناسبتهای مختلف خلق میکنند.»
آغداشلو در ادامه خاطرنشان کرد: «من شخصاً ایشان را بسیار دوست میداشتم و ایشان هم به من محبت زیادی داشتند و افسوس میخورم که استاد را از دست دادیم. هرچند ایشان با پشتکار زیادی که از خود نشان دادند، مجموعههای زیادی از خود به جای گذاشتند و این مجموعهها را به چاپ میرساندند و در اختیار کسانی میگذاشتند که نمیتوانستند نقاشیهایشان را از نزدیک ببینند، من ندیدم که ایشان در نمایشگاهها حضور داشته باشند، اما آثارشان در مجموعههای بزرگ و نفیس به چاپ رسید، به این ترتیب رابطه میان هنرمند و مردم برقرار بود.»
به گفته آغداشلو «نگارگری ایرانی در گذشته یک امر خاص و ویژه بود که در کتابخانههای مهم نقاشی میشد و امکان اینکه این آثار از سوی علاقهمندان دیده شوند تقریباً صفر بود. اما عمومیت این هنر در نسل جدید نگارگران که از اواخر قاجاریه و به خصوص دوره پهلوی روی کار آمدند شروع شد و تعداد بیشتری آن را دنبال کردند و نسل جدید با اساتید بزرگی همچون استاد حسین بهزاد، استاد محمدعلی اسماعیل زاویه و... همراه با تغییرات آشکاری نسبت به گذشته پایهگذاری شد. این تجدید حیات نگارگری و مینیاتورهای نفیس صفویه به وسیله این اساتید شکل گرفت و از بهترین شاگردان آنها، محمود فرشچیان را باید نام برد که با شایستگی زیاد کار کرد.»
آغداشلو در پاسخ به این سؤال که به نظر شما آیا وجهه مذهبی که برای استاد فرشچیان وجود دارد، تصویر کاملی از ایشان ارائه میدهد یا نه، گفت: «طبیعتاً عقاید مذهبی استاد فرشچیان در بسیاری از کارهای ایشان منعکس شده است ولی نمیتوان گفت که آثار استاد صرفاً بر مبنای عقاید مذهبی ایشان خلق شده، بلکه ما آثار زیادی از ایشان را مشاهده میکنیم که براساس نگرش عارفانه استاد فرشچیان و در حقیقت ادامه دادن شیوه اساتید قدیم به سبکی جدید شکل گرفته است، در نتیجه استاد هم نقاشیهایی با موضوعات مذهبی دارند و هم نقاشیهایی با موضوعات عرفانی و در ادامه عشق و علاقه ایشان به ادبیات کهن فارسی که نمونههای بارزی از آن را در آثار استاد فرشچیان میبیند».
