فراز و فرود صهیونیسم در سپهر سیاسی ایران
برخلاف تصور برخی که گمان می‌کنند دیپلماسی اشتباه جمهوری اسلامی موجب دشمنی رژیم صهیونیستی با ایران شده است وگرنه آنها نسبت به ایران حساسیتی نداشتند؛ اسناد تاریخی نشان می‌دهد که ردپای صهیونیست‌ها در کشورمان به سالهایی بس دورتر از حتی تأسیس کشور جعلی اسرائیل بازمی‌گردد.
انجمن آلیانس جهانی اسرائیلی یهودیان
در دوره ناصرالدین شاه و هنگام سفر او به پاریس بود که «انجمن آلیانس جهانی اسرائیلی یهودیان» عزم رسوخ به ایران کرد. حدود ۳۸ سال پس از تشکیل اتحادیه جهانی اسرائیلی (که به صورت مخفف به آن آلیانس می‌گفتند) در سال ۱۲۷۷ هـ.ش در ایران این تشکیلات مجوز تأسیس مدرسه دریافت کرد که هزینه آن را هم با امضای میرزا حسین خان سپهسالار صدراعظم وقت، دولت ایران متقبل شد. سرانجام در سال ۱۲۷۸ نخستین مدرسه آلیانس در تهران آغاز به کار کرد. پس از آن به ترتیب همدان، اصفهان، سنندج، شیراز، کرمانشاه، بیجار و بروجرد موفق شدند مسیر تربیت کادر صهیونیست را آغاز کنند. جنگ جهانی اول فعالیت‌های آلیانس را در ایران کاهش داد؛ اما این روند پس از جنگ اول و در دوره رضاشاه با تأسیس مدارس یزد و کاشان در سال ۱۳۰۸ شمسی، پایان یافت. یهودی‌های مذهبی به این مدارس اقبال نداشتند، زیرا تعالیم آن با مضامین مذهبی آنها متناسب نبود و نیز مغایر فرهنگ ایرانی بود. آلیانس ۱۳ شعبه در ایران داشت و بعدها اغلب به مدارس اتحاد تغییر نام داد.
تشکیلات صهیونیست ایران
در همان اولین گام‌ها، اولین کنگره صهیونیست‌های ایران در سال ۱۲۹۸ هـ.ش تشکیل شد و با جمع‌بندی تغییر نام تشکیلات «بریت عبریت ئولامیت» و تأسیس انجمن صهیونیست ایران یا «تشکیلات صهیونیست ایران»، عزیزالله نعیم به عنوان رئیس کل تشکیلات مرکزى انجمن صهیونیسم ایران و سلیمان کهن صدق به عنوان رئیس تشکیلات صهیونیسم شعبه تهران برگزیده شدند. اکثر اعضای اصلی تشکیلات صهیونیسم ایران، از جمله عزیزالله نعیم همان شاگردان و دانش آموختگان و پرورش یافتگان آموزشگاه‌های آلیانس بودند. این تشکیلات به سرعت در شهرهایی که مدارس آلیانس فعال بود، توسعه یافت و از ۱۶ آذر ۱۲۹۹، زیر نظر عزیزالله نعیم نشریه هگولا یا هاگئولا به معنای نجات منتشر شد. نعیم هفته نامه را با همکاری حبیب‌الله و حاخام یودعیم به زبان عبری و گاه فارسی و به خط عبری بیرون می‌داد. هاگئولا شامل ترجمه‌هایی از نشریات خارجی بود و در بخش‌هایی به آموزش زبان عبری می‌پرداخت. زبانی که قرن‌ها از مکالمه روزمره خارج شده بود و برای پروژه «اسرائیل سازی» به آن نیاز داشتند. این نشریه که ادامه خط اعلامیه بالفور بود، تنها نشریه این طیف نبود. پیش از آن، از ۱۲۹۴ هفته نامه شالَم و دو سال بعد از هاگئولا هفته نامه هحییم منتشر شد. در سرمقاله اول نشریه هحییم در ۲۷ خرداد ۱۳۰۱ فلسفه وجودی خود را به میدان سیاست کشاندن یهودیان ایران دانست و در پایان با بیان اینکه «اورشلیم وطن اجدادی ما است، استقلال یهود آنجا را از خداوند مسألت می‌نماییم.» زمزمه مطالبه تشکیل اسرائیل را آغاز کرد. هر سه نشریه در ترویج و تنفیذ عقاید صهیونیستی در میان یهودیان مؤثر بودند. این نشریات موفق شدند یهودیان ایران را با نظرات رهبران جنبش صهیونیستی آشنا کنند؛ حتی توانستند یهودیان جوان و اهل سیاست را به تقابل با یهود سنتی بکشانند. به چالش کشیده شدن قدرت حاخام‌ها و نهادهای رسمی یهود در ایران از این رهگذر پدید آمد. این نشریات در ارائه «آرمان‌های صهیونیستی» برای جعل یک کشور، موفق بودند.
حمایت رضاخان
سال ۱۲۹۹ با دستور رضاخان که به تازگی به فرماندهی بریگاد قزاق رسیده بود؛ ادولف براسور، کنسول فرانسه در اصفهان و سرپرست آموزشگاه الیانس این شهر مدرس مدارس نظام شد؛ شاید این اولین نشانه رسمی میدان دادن او به این تشکیلات است. همزمانی برگزاری انتخابات برای «تشکیلات مرکزی صهیونیسم در ایران و شعبه تهران» با کودتای سیاه قابل توجه است. از جمله جالب است که «حبیب لوی» از اصلی‌ترین رهبران «تشکیلات صهیونیست ایران»، دندانپزشک شخصی رضاخان بوده و مدتی ریاست سرویس دندان پزشکى لشکر مرکز را به او دادند. در این مقطع آنها مکاتباتشان را با سربرگ «سازمان مرکزی تشکیلات صهیونیست ایران» به زبان فارسی و عبری در کنار ستاره ۶ پر به عنوان نماد به صورت رسمی انجام می‌دادند.
ادعا شده است بعد از کودتا، سیدضیاء و رضاشاه جلوی فعالیت آنها را گرفتند؛ در حالی که ۶ فروردین۱۳۰۰ سازمان «صهیونیست ایران» تقاضای رسمی برای تشکیل مجامع و شعب در سراسر ایران کرد. همچنین نظام‌نامه تشکیلات خود را به دولت ارسال و تقاضا کرد که از تشکیل مجامع و شعب این تشکیلات در ایالات و ولایات جلوگیری نشود.
در بخش اول این نظام‌نامه تصریح شده بود که تشکیلات صهیونیست ایران قصد دارد «عملیات و اقدامات صهیونیست را در ایران ساماندهی نموده و در آینده آن را توسعه دهد و بین منطقه عملیاتی خود در ایران و ارض مقدس ارتباط و همکاری برقرار نماید.» در بخش دوم نیز بر تهیه و تدارک اعزام یهودیان برای استقرار در سرزمین فلسطین تأکید شده بود.
حتی در شرایطی که انتشار نشریات توسط دولت کودتا توقیف شده بود، در ۱۱ اردیبهشت سید ضیاء طباطبایی به حکومت نظامی تهران دستور داد از طبع و نشر روزنامه هگئولا که به زبان فارسی و حروف عبری، منتشر می‌شود، جلوگیری ننمایند. پس از آن هماهنگی‌ها با دولت کودتا، ۱۷ اردیبهشت ۱۳۰۰ در ۱۹ صندوق انتخاباتی در شهرهای مختلف ایران، انتخابات تشکیلاتی برگزار کرد. در سال ۱۳۰۰ شمسی و سه دهه قبل از جعل اسرائیل، همزمان با خفقان دولت کودتا، «صهیونیست ایران» با انتشار نشریه، جواز برگزاری انتخابات حزبی، فعالیت مؤسسات زنجیره‌ای آموزشی و.... از آزادی عملی برخوردار بود که اکثریت جامعه از آن محروم مانده بود.
مهاجرت به بیت المقدس
با این حال، تشکیلات صهیونیست ایران با تحریک عامه اقلیت یهود، آنها را به ایجاد تنش وامی‌داشت. یکی از نتایج این سیاست، ایجاد تنش در محله سرچشمه تهران و در نهایت درگیری شدید با خادم مرحوم آقا شیخ عبدالنبی نوری، از مجتهدان بزرگ تهران بود که زمینه را برای بروز درگیری فراهم ساخت؛ اگرچه محمودخان انصاری مشهور به امیر اقتدار حاکم نظامی تهران در ملاقات با شومیاتسکی نماینده دیپلماتیک شوروی در تهران، این حرکت را به تحریک انگلیسی‌ها اعلام کرد، اما تشکیلات صهیونیسم توانست از آن مظلوم‌نمایی کند تا یهودیان را به بهانه عدم تأمین امنیت به مهاجرت ترغیب نمایند. اولین عکس‌العمل این آشوب آن بود که طبق روایت حبیب لوی ۵۶ نفر در آبان ۱۳۰۱ با محوریت سلیمان کهن صدق عازم بیت المقدس شدند و چند هفته بعد حدود ۱۳۰۰ نفر دیگر نیز ترک وطن کردند.
از همان مقطع هم بخشی از ایرانیان را به فلسطین اشغالی مهاجرت دادند. حاج محمدامین الحسینی، مفتی اعظم بیت المقدس به «جامعه ملل» به خاطر اشغال تدریجی سرزمین فلسطین توسط صهیونیست‌ها با حمایت انگلیس شکایت برد؛ جایی که نسخه پیشین سازمان ملل بود و بعد از جنگ جهانی اول درست شده بود. پس از آن با تشکیل جلسه‌ای با نام «مجلس الاسلامی الاعلی» از کشورهای اسلامی دعوت کرد که در بیت المقدس جمع شده و کمک کنند. نماینده ایران در آن جلسه، سیدضیاء‌الدین طباطبایی بود. اسناد قطعی وجود دارد که سیدضیاء در آنجا دلال خرید و فروش زمین بود.
مدتی بعد عزیزالله نعیم هم به پاریس رفت و در تدارک مهاجرت یهودیان ایران به سرزمین‌های فلسطین بیشتر کوشید. امری که با حضور سیدضیاء در فلسطین و خرید زمین فلسطینیان به عنوان یک مسلمان و تحویل به اعضای صهیونیسم، تسهیل می‌شد. رضاشاه اگرچه تحت فشار مراجع و با نگرانی از سرنگونی دولتش درباره درخواست همکاری با مهاجرت به فلسطین محافظه‌کارانه مواجه می‌شد؛ اما به صراحت در چند مورد دستور داد تبلیغات ضدصهیونیستى مجامع اسلامى علیه مهاجرت یهودیان ایران در جراید ایران چاپ و منتشر نشود. به عنوان نمونه مطابق بخشنامه دی‌ماه ۱۳۱۰ به جراید ابلاغ شد: «حسب الامر جهان مطاع مبارک شاهانه ارواحنا فداه ابلاغ مى‌نماید انتشار تلگراف راجع به مسلمین فلسطین در جراید مقتضى نیست. رئیس دفتر مخصوص شاهنشاهى، امضا حسین شکوه.»
مواضع ضدصهیونیستی علما
اگرچه علما و عموم مردم از ابتدا مواضع ضد صهیونیستی داشتند، چنانکه 31 اردیبهشت 1327 به دعوت آیت‌‌الله کاشانی اجتماع عظیمی در بازار تهران صورت گرفت و از مردم فلسطین حمایت شد و یکی از اصلی‌ترین محورهای تنش میان امام خمینی و رژیم پهلوی به انتقادات ایشان به اسرائیل باز می‌گشت؛ اما میزان دخالت تشکیلات صهیونیست ایران در سیاست، به حدی بود که گاه دولتمردان هم به ستوه می‌آمدند. به‌عنوان نمونه علم در 30 اردیبهشت 1348 از عزری به شاه جهت فشار ایران به امریکا برای افزایش حمایت نوشته که موجب گله محمدرضا پهلوی شده است. این مداخلات گاه موجب برانگیختن توجه دستگاه‌های امنیتی می‌شد. مثلاً پس از پرداخت هنگفت اسرائیل به کیهان و اطلاعات در تاریخ ۱۹ خرداد ۱۳۴۶، یک روز پیش از پایان رسمی جنگ شش روزه اعراب و اسرائیل، ساواک که در آن مقطع متحد رسمی موساد بود و قرارداد همکاری داشتند، بسیار حساس شد.
اقدام نادر روزنامه‌های کیهان و اطلاعات
روزنامه‌های کیهان و اطلاعات در اقدامی نادر اقدام به انتشار روزنامه (آن هم نه با عنوان فوق‌العاده) در روز جمعه کردند. اتفاقی که حتی در مقطع پیروزی انقلاب اسلامی، در جمعه‌های ۱۳ و ۲۰ بهمن ماه ۱۳۵۷ هم رخ نداد. سند ساواک که ۵ ماه بعد در تاریخ ۲۶ آبان ۱۳۴۶ به تفحص در خصوص این ماجرا می‌پردازد، گویای چند نکته قابل تأمل است: مبلغ پرداختی تقریباً معادل یک میلیون و ۵۰۰ هزار دلار بوده است. برای فهم بهتر موضوع به این دقت شود که ۱۴ سال قبل از آن، برای کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، ۱۵ فروردین آن سال یک میلیون دلار به پایگاه سیا در تهران داده شد. این مبلغ هنگفت برای انتشار دو شماره روزنامه بیش از حد انتظار است.
در آن مقطع حکومت شاه هم در تأمین نفت از طریق بندر ایلات و هم در تأمین نیاز اطلاعاتی رژیم صهیونیستی را یاری می‌داد. از جمله یک سال پیش از این جنگ، طرح کریستال میان ساواک و دستگاه اطلاعاتی اسرائیل (دوستان زیتون) به امضا رسیده بود و با جاسوسی مشترک، زمینه شناسایی تهدیدات اشغالگران و آغاز این جنگ فراهم آمده بود. اما رژیم شاه به‌صورت رسمی مواضعی علیه اسرائیل می‌گرفت زیرا هم افکار عمومی داخلی و هم افکار عمومی جهان اسلام به این موضوع به شدت حساسیت داشت و اساساً یکی از نگرانی‌های حکومت از افشاگری‌های امام خمینی در سال‌های ۴۱ تا ۴۳ که منجر به تبعید ایشان شد، به همین مقوله باز می‌گشت. در چنین فضایی موضع روزنامه‌ها نمی‌توانست حمایت کامل و تمام قد از دشمن مسلمانان باشد. لذا شاهد آن هستیم که روزنامه‌ها به‌صورت زیرپوستی و غیررسمی از اسرائیل حمایت کرده‌اند. از سند ساواک و تعابیری همچون «اطلاع واصله» آن هم پس از ۵ ماه، مشخص است که صهیونیست‌ها متحد خود را هم دور زده‌اند و بدون اطلاع ساواک چنین اقدامی انجام داده‌اند. تعداد اسناد ساواک که در موضوعات گوناگون حکایت از عدم پایبندی صهیونیست‌ها به توافق و دور زدن ساواک در عملیات‌ها و اقدامات داخل خاک ایران دارد، بسیار زیاد است.