خوانشی زنانه از روح عاشورا
نقد و بررسی برنامه «علامت» شبکه دو سیما
فاطمه امی
خبرنگار حوزه زنان و خانواده
محرم امسال شبکه دو سیما میزبان فصل سوم برنامه علامت بود. برنامه‌ای که در هشت روز ابتدایی ماه محرم، نقش زنان را در واقعه کربلا بررسی کرد. به عبارت دیگر درگفت‌و‌گو با کارشناس برنامه، حجت‌الاسلام قنبریان، خوانشی زنانه از قیام عاشورا ارائه داده شد. موضوع این سلسله برنامه حول محور شعار عاشورا یعنی آزادی بود. آزادی که توسط زنان حاضر یا غایب در حماسه حسینی تبیین شد. زنان در این واقعه هرکدام وظیفه‌ای بر دوش داشتند؛ از زمینه‌سازی تا مبارزه و گسترش پیام اصلی این پدیده عظیم. درواقع آنچه امروز از واقعه عاشورا بازخوانی می‌شود حاصل تلاش‌های زنانی است که ذلت نپذیرفتند و روح آزادی و آزادگی قیام عاشورا را حفظ کردند و در تبیین و توبیخ هرآنچه خلاف آن است، سخن گفتند. هر قسمت از این برنامه با ضمایر عربی نام‌گذاری شد و داستان شخصیت‌ها و تأثیر مستقیم و غیرمستقیم آنها را بازگو می‌کرد. بطور مثال نام قسمت دوم از «علامت»، مثنی مؤنث غایب بود. دو زن غایب در واقعه کربلا، سعدی دختر عبدالرحمن عوف و عایشه دختر طلحه از کاخ‌نشینان و این دو نمونه مثال زنانی هستند که مرزهای اخلاقی را درمی‌نوردند و در کنار آن با طاغوت زمان خود می‌سازند اما از قدرت عصیان خود علیه یزیدیان استفاده نمی‌کنند. بازگویی ماجرای این زنان حاوی پیام قدرت و لزوم دخالت آنها در مسائل مهم حکومت است. گفت‌و‌گو به زنان بی‌انتخاب و حزب باد می‌رسد. زنانی مانند اکثر زنان کوفه که در مقدرات مهم جامعه دخالت نمی‌کنند و همچنین زنانی با انتخاب بد یا انتخاب‌های جوزده و تحت تأثیر تبلیغات مخرب علیه ابا‌عبدالله و درمقابل آن از زنانی با انتخاب برتر یاد می‌شود که آزادی و آزادگی خود را، به تبیین کارشناس برنامه، خرج انتخاب درست و حسینی شدن کردند.
بنابراین از طیف مختلف زنان، از زنان غایب و خلاف جهت آزادگی تا زینب کبری(س) که طلایه‌دار زنده نگه‌داشتن پیام و رسالت امام بود، در خلال گفت‌و‌گوهای این برنامه پرداخته شد.
بحث آزادی با صیغه مؤنث در سیر صحبت‌های محسن قنبریان در دهه محرم به اینجا می‌رسد که عصیان زن علیه شرایط و وظایف طبیعی‌اش اگر برای خدا باشد موجب تمجید خواهد شد و برای نمونه عینی آن نیز می‌توان از زن خولی نام برد. تفاوت آزادی در اسلام با تعابیر غربی از آزادی نیز یکی از مسائل مبنایی است که در قسمت پنجم برنامه به آن پرداخته می‌شود. درواقع فرق میان آزادی بر‌اساس میل و آزادی بر اساس ارزش‌های عقلانی و غایی.
در گفت‌و‌گو با محسن قنبریان به موضوع مسئولیتی که آزادی به همراه خود دارد نیز پرداخته می‌شود. اهمیت این مسأله جایی مشخص می‌شود که در تعاریفی که از آزادی به گوشمان خورده، مسئولیت اجتماعی رابطه‌ای با مفهوم آزادی ندارد. درواقع آزادی‌ای که تعهد به هیچ چیز ندارد و همان بی‌قیدی است، به نام آزادی معرفی می‌شود. در واقعه عاشورا مسئولیت اجتماعی زنان بنی‌هاشم در قبال حسین بن علی به کثرت دیده می‌شود. زنانی که همراه کاروان می‌شوند و در نهایت فرزندان و همسران خود را فدای این مسئولیت، که برای رسیدن به آزادگی تقبل کرده‌اند، می‌کنند. «آزادی» پرتکرارترین واژه برنامه علامت است که بطور کامل در هشت قسمت چهل دقیقه‌ای حلاجی می‌شود و از تمام ابعاد بررسی می‌شود. هدف از آن نیز تبیین آزادی و آزادگی اصیل اسلامی و ارزش‌های هم جهت با آن در مقابل آنچه از آزادی و اسلام به صورت تحریف شده و در اختیار جامعه قرار می‌گیرد، می‌باشد و این همان ذات و عصاره قیام اباعبدلله است و مهم‌ترین نقش زنان حاضر در واقعه عاشورا حفظ و گسترش همین پیام بود. پیامی که محرم امسال و در این برنامه بطور منسجم به آن پرداخته شد. خصوصاً اینکه زنان به‌عنوان عنصر فعال جامعه و تأثیر عمیق آنها برای اولین‌بار بررسی شد. فصل سوم این برنامه به تهیه‌کنندگی سید مجید اکرمی و کارگردانی مصطفی الوان روی آنتن رفت و نمونه‌ای از تبیین وقایع مذهبی بود.