عطیه کشتکاران
دبیرگروه زنان
Atiye.keshtkaran@gmail.com

هر سال حوالی کنکور همه یادشان می‌آید به دختران و پسران دم بخت دانشگاه دلداری بدهند که «تحصیلات همه چیز نیست!» چند دکتر و استاد و دانشمند ناکام و بدطینت هم به اندرزهای خود ضمیمه می‌کنند تا هر طور شده برسند به گزاره پرتکرار «تحصیلات شعور نمی‌آورد». با آنکه تا شب قبل از کنکور موتور محرکه تست زدن تا پای جان و مطالعه تا لحظه آخر بوده‌اند، معیارهای دوگانه‌شان از فردای کنکور طلوع می‌کند. از آمار بیکاری و رشد انفجاری دانش‌آموخته‌های مقاطع بالاتر می‌گویند تا به خیال خودشان کنکوری‌های دور و بر را از اضطراب انتظار برای نتیجه کنکور و انتخاب رشته رها کنند.
این یادداشت هم نمی‌خواهد بگوید تحصیلات همه چیز است، اما کم چیزی هم نیست. بسیاری دستاوردها که از قضا بسیار ارزشمند هستند از مسیر تحصیلات و چه بسا تنها از این مسیر بگذرند مثل دستاوردهای پزشکی و فناوری و.... ممکن است برخی با یک پله تخفیف در موضع خود بگویند «قرار نیست که همه دکتر و مهندس و حقوقدان شوند، بالاخره جامعه به آشپز و خیاط و نجار هم نیاز دارد.» اینجا همان محل بحث ما است که تفاوت‌های شخصیتی و اجتماعی دختران و پسران خود را نشان می‌دهد. من به دلایلی چند معتقدم دخترانی که قصد علم‌اندوزی و مهارت‌آموزی و اشتغال دارند حضورشان در مراکز آموزشی رسمی (دانشگاه و حوزه) ضروری‌تر از پسران است. چرا؟ چند مورد از دلایل را با هم مرور می‌کنیم.
خودآموزی در پسران قوی‌تر است و دختران بیشتر متکی به استاد و منبع درسی هستند. تجربه سه دهه تحصیلات پیوسته و سه سال مدیریت آموزشی مجموعه‌ای خصوصی به من نشان داده این روحیه هم در مدل فراگیری دختران بسیار مؤثر است هم از انتظاراتی که از استادان دارند. اگر استادی جزوه نگوید، یا محدوده امتحانی را مشخص نکند برای دختران عذاب‌آور است. در مقابل سبک‌بال و رها آمدن بسیاری پسرها به دانشگاه، بدون کاغذ و قلم، پدیده عجیبی نیست. دقت کنید که این روحیه به هیچ وجه نشانه ضعف شخصیتی یا نقصان یادگیری نیست. می‌شود گفت دختران علم‌آموزی را قاعده‌مند و جدی می‌بینند و پسران خلاقانه و متکی به خویش. دلیل دیگرم این است که اگر پسری با مدرک دیپلم بخواهد شاغل شود کارآموزی در حرفه‌های مختلف یکی از بهترین و در دسترس‌ترین گزینه‌های اوست. اما این شرایط برای دخترها با محدودیت بیشتر و گزینه‌های کمتری مواجه است. فرهنگ و عرف جامعه ما باعث شده دختران کمتر بتوانند خودشان را بدون واسطه دانشگاه به استادان و بزرگان یک حرفه متصل کنند، بیاموزند و در شبکه ارتباطی مطلوبی قرار بگیرند. دلیل سوم به پدیده‌ای جهانی برمی‌گردد. همه جای دنیا متأسفانه خانم‌ها به چشم نیروی کار ارزانی دیده می‌شوند که عمدتاً مشاغلی با سطوح پایین‌تر به آنها سپرده می‌شود. پس چه بهتر که با چند سال تحصیلات دانشگاهی سطح علم و مهارت خود را ارتقا ببخشند، دیرتر وارد بازار کار شوند، اما با دست پر!