نبرد بدخوان!
راهنمای عملی حیف‌کردن یک سوژه بکر و عالی
مصطفی جواهری
آموزگار
اول بهمن ماه سال 1365، صدام سه راه بازار قم را بمباران هوایی می‌کند. یک مینی‌بوس متشکل از دانش‌آموزان گروه سرود مدرسه قطب راوندی به همراه معلم‌شان که برای اجرا به سینما تربیت رفته بودند، در راه بازگشت به شهادت می‌رسند.
می‌بینید چه سوژه خوبی داریم برای روایت؟ یک موقعیت دراماتیک قهرمانانه که پیوند لطیفی با جنگ دارد. لطافتی از جنس تلاقی هنر و نوجوانی.
همه جزئیات دست به دست هم داده‌اند تا دست نویسنده از مایه داستانی پر باشد.
اما نتیجه؟نتیجه اینکه متأسفانه با یک اثر ضعیف، کلیشه‌ای، اشتباه و بی‌اصالت روبه‌رو هستیم.
اول؛ ضعیف چون در خلق شخصیت‌ها، کتاب ناتوانی پیش رویمان است؛ شخصیت‌هایی که پا را فراتر از تیپ نمی‌گذارند و تصویر بدیع و تازه‌ای نشان مخاطب نمی‌دهند.
دوم؛ کلیشه‌ای چون نوجوان راوی داستان، همان تصویر کلیشه‌ای است که از یک پسر نوجوان همیشه ترسیم شده است.
واگویه‌های درونی تکراری، تعاملات تکراری، رفاقت‌های تکراری و از همه بدتر، عاشق شدن‌های تکراری.
البته اگر این کلیشه و تکرار بر مبنای واقعیتِ پسران نوجوان باشد، باز جای تأمل دارد. اما تمام تصویری که از یک پسر نوجوان به تصویر کشیده می‌شود، بیش از آنکه یک پسر نوجوان باشد، یک دختر نوجوان است که شبیه پسران رفتار می‌کند و دلیل این امر هم احتمالاً به نداشتن تجربه زیسته یک پسر نوجوان، برای نویسنده است که البته موضوعی بدیهی است، چون نویسنده یک خانم
است.
سوم؛ اشتباه چون طرح داستانی غلط دارد. کشتار دسته‌جمعی یک محله در یک شهر مذهبی، به تنهایی توانمندی پیرنگ بودن چندین فیلم و سریال و کتاب دارد. حالا به آن شهادت این گروه سرود را هم اضافه کنید.
اما نویسنده به گونه‌ای گام‌های داستان را طراحی کرده است که وقتی کتاب تمام می‌شود، با یک علامت سؤال و حالتی پرابهام مواجه هستیم که: «خب چرا زودتر سراغ این نقطه اوج نیامدی؟
و حالا که آنقدر دیر آمدی، چرا اینطور رهایش کردی؟» چهارم؛ بی‌اصالت چون هیچ رنگ‌وبوی مشخصی از بوم و جغرافیا و جهان داستان در کتاب وجود ندارد؛ غیر از چند اشاره کم‌اهمیت به شهر قم، خبری از لهجه قمی، بافت و ساختار شهری قم، مناسبات فرهنگی اهالی قم و دیگر جزئیات شهروندی و شهرمندی قم وجود ندارد.
کتاب نبرد تک‌خوان، یک نبرد بدخوان است. نبردی که قهرمان‌پرور است اما قهرمانش را سوزانده است. نه در آتش مینی‌بوس بمباران شده؛ که در آتش ضعیف بودن کتاب.