نگاهی به ترجمه‌های بازار
هوش مصنوعی می‌تواند جای مترجمان را بگیرد؟
فاطمه منصوری نصرآباد
مترجم
حدود یک ماه پیش شرکت OpenAI نسخه جدیدی از چت‌بات خود منتشر کرد همین موضوع باعث شد تب ChatGPT و GPT-4 بین کاربران حوزه‌های مختلف داغ شود. یکی از همهمه‌هایی که به گوش می‌رسید درباره توانایی نوشتن و ترجمه و پردازش متون در حد «طبیعی» و «انسانی» هوش مصنوعی بود. خیلی‌ها ادعا کردند این بات می‌تواند جای مترجمان و نویسندگان را بگیرد. به‌عنوان یک مترجم تصمیم گرفتم این روبات و نسخه‌های مشابهی را که قدرت گرفته از OpenAI بودند با متن‌های مختلف از چند کتاب بررسی کنم و در نهایت من هم به این سؤال که «هوش مصنوعی می‌تواند جای مترجمان را بگیرد؟» پاسخی بدهم. قبول دارم که هوش مصنوعی و ChatGPT می‌تواند متن‌ها را خیلی بهتر از ترجمه گوگل یا در مواقعی ترگمان ترجمه کند؛ اما هنوز هم در نسخه جدید متن خروجی بی‌ایراد و تمیز نیست. بگذارید فقط با یک مثال ساده بهتر توضیح دهم. متن «save your tongue for later, scribbler!» Basta interrupted. «I don’t like whispering.»» را در نظر بگیرید (متن بخشی از کتاب Inkheart است.) من این متن را به روبات ChatGPT و روبات‌های مشابه دادم. تقریباً اکثر این روبات‌ها می‌توانند بین 50 تا 70 درصد متن را متوجه شوند و ترجمه معمولی از آن ارائه دهند؛ اما به هر صورت متن خروجی بیشتر مانند نمونه ترجمه‌های سرسری است. قسمتی ابتدایی متن را مترجم انسانی (در اینجا ملاک من کتاب چاپ شده است) به شکل «آهای میرزابنویس به زبانت استراحت بده. حرف‌زدن باشد برای بعد!» ترجمه کرده است، متنی شیوا و روان که خلاقیت هم چاشنی آن شده است. همین عبارت ساده را روبات هوش مصنوعی به‌صورت «زبانت رو برای بعد نگه‌دار قلم‌زن/نویسنده» ترجمه می‌کند. مترجم انسانی می‌تواند برای scribbler با توجه‌به نوع متن و فضای داستانی و البته خلاقیت خود معادلی مثل «میرزابنویس» را انتخاب کند درحالی‌که هوش مصنوعی با داده‌های تقریباً محدود خود یکی از معادل‌های فرهنگ لغت‌ها را جایگزین می‌کند. در قسمت بعدی متن، هوش مصنوعی تقریباً به شکل‌های مختلف معادل «باستا وسط حرفش وارد شد» را ارائه می‌دهد هرچند که خود این جمله اصلاً در فارسی معنایی ندارد اما می‌توان با اغماض آن را پذیرفت و ویرایش کرد. اما مترجم بدون دانش قبلی از کتاب و جملات قبل و بعد هم می‌تواند حدس بزند حرف شخصی دیگر قطع شده بنابراین جمله‌ای روان و فارسی مثل «باستا حرفش را قطع کرد» را انتخاب می‌کند. متنی که مثال زدم ساده بود و پیچیدگی خاصی نداشت. حالا شما با توجه به همین توضیح اندک و نتیجه خروجی این روبات انواع دیگر ادبیات را تصور کنید و ببینید آیا هوش مصنوعی واقعاً می‌تواند ترجمه درست و دقیقی از داستان‌های مختلف با سبک‌های گوناگون، نمایشنامه‌ها، شعر و داستان کوتاه ارائه دهد یا نه؟ به‌نظر من حداقل در حال حاضر نمی‌تواند. در بهترین حالت هوش مصنوعی می‌تواند به کمک مترجمان و نویسنده‌ها بیاید. می‌تواند به مترجم کمک کند سریع‌تر پشتوانه فرهنگی، تاریخی، اجتماعی و... برخی جملات یا اصطلاح‌های یک اثر داستانی را پیدا کند. گاهی هم اگر مترجمی از ترجمه ماشینی استفاده کرده باشد می‌تواند متن ترجمه شده را به این روبات بدهد و آن را روان‌تر و منسجم‌تر و در مواقعی کوتاه‌تر تحویل بگیرد.
