ریحانه میرحسینی
کارشناس ارشد ادبیات

مبالغه نیست اگر بگوییم داستان کوتاه در زمرۀ پرخواننده‌ترین ژانرهای ادبیات معاصر ایران است. هر ساله تعداد بسیار زیادی مجموعه داستان کوتاه در کشور انتشار پیدا می­‌کند و توجه خوانندگان و طرفداران‌شان به این سبک داستان­‌ها به اندازه‌­ای است که گاهی این مجموعه‌­ها در مدت نسبتاً کوتاهی به چاپ‌‌های دوم و سوم و حتی بیشتر می‌رسند. به‌دلیل کم حجم بودن این داستان‌‌ها اکثر افرادی که مشغله فراوانی دارند یا بیشتر زمان خود را در روز در محیط‌­های حمل­ ونقل عمومی هستند از این ژانر ادبی استقبال بیشتری می­‌کنند و در طول هفته وقت گذاشته و به مطالعه این آثار ادبی می­‌پردازند. حال بهتر است علاوه بر خوانش آن­ها علم به اینکه چه می­‌خوانند هم بدانند.
معرفی کلیت کتاب و نویسنده آن: این کتاب در سه جلد و با هدف اینکه برای مخاطب شناختی از جریان‌­ها، سبک­‌ها، مضامین و تکنیک­‌های داستان کوتاه در ایران در پرتو نظریه و نقد ادبی باشد، نوشته شده است. اکثر افرادی که ادبیات را به‌صورت حرفه­‌ای دنبال می­‌کنند با این سه جلد آشنایی دارند و حتی دانشجویان هم از این کتاب استقبال خوبی کرده‌­اند. وقتش رسیده تا شما هم با این کتاب آشنا شده و داستان کوتاه را از منظر دیگر و با جدیت بیشتری دنبال کنید. دکتر حسین پاینده نویسنده این کتاب که استاد نقد و نظریه ادبی دانشگاه علامه طباطبایی بوده است با آگاهی کامل برای کسانی که می­‌خواهند نقد و نظریه ادبی را فرا بگیرند، این اثر را تألیف کرده است و همچنین برای داستان‌­نویسان خلاقی که به سبک داستان کوتاه علاقه دارند و می­‌دانند که در کنار استعداد و خلاقیت خودشان، آگاهی و دانش نیز نیاز است کمک بسیاری می­‌کند.
داستان کوتاه در ایران (داستان­‌های رئالیستی و ناتورالیستی): فصل اول این کتاب به داستان­‌های کوتاه رئالیستی و ناتورالیستی می­‌پردازد، آن­ها را معرفی کرده و ویژگی­‌های درونی اثرها را بررسی می­‌کند. ابتدا نویسنده برای آشنایی بیشتر پژوهشگران و علاقه­‌مندان به داستان­‌نویسی به سبک رئالیسم و ناتورالیسم معانی مختلف اصطلاح آن­ها را نام می­‌برد و تعریفی ارائه می­‌کند و ویژگی­‌های داستانی از جمله مکان، زاویه دید، پیرنگ، زمان، شخصیت وشخصیت‌­سازی و توصیف در داستان­‌های رئالیستی را بررسی و واکاوی کرده است. همانگونه که می­‌دانید رئالیسم و ناتورالیسم دو سبک پرطرفدار نویسندگان ایرانی چه در گذشته و چه در معاصر بوده و همواره بیشتر آثاری هم که نوشته شده در این سبک‌­ها است. از آن جایی که این دو سبک هم ساده و هم شیرین‌­تر جلوه می­‌کنند، طرفداران بیشتری هم برای خواندن دارند. حال که در داستان کوتاه هم سبک رئالیسم وناتورالیسم مانند رمان موفق بوده است. در جلد اول این کتاب داستان‌­هایی مانند خاکسترنشین‌‌ها اثر غلامحسین ساعدی، شهر کوچک از احمدمحمود، داستان مرد از محمود دولت‌­آبادی، سبز مورد از شهلا پروین‌­روح، تش خند از حسن بنی‌عامری، اجاره‌­خانه از بزرگ علوی، دفترچه بیمه از جلال آل‌­احمد، همراه‌ آهنگ­‌های بابام از علی اشرف درویشیان در سبک رئالیسم را آورده و ویژگی­‌های رئالیستی و تصویرهایی که می‌­دهد برای مخاطب گام ­به­ گام بررسی شده و ذکر این نکته هم واجب است که همه این داستان‌‌های کوتاهی که نام آورده شد در کتاب آمده و شما پیش از کندوکاو در متن می­‌توانید آن­ها را مطالعه کنید. در بخش بعدی این جلد که به داستان­‌های کوتاه ناتورالیستی می­‌پردازد، داستان­‌هایی همچون عروسک‌فروشی صادق چوبک که یکی از بهترین ناتورالیسم‌نویس­‌ها می­‌باشد، چنگال از صادق هدایت، تولد از اسماعیل فصیح، چهارراه از هوشنگ مرادی‌­کرمانی، این سرما مرا می­‌کشد از مهدی رجبی، زل زدن به آفتاب از محمدرضا گودرزی و مارافسای از عبدالرحیم احمدی آورده شده است. دکتر حسین پاینده در بحث راجع به این مفاهیم و نظریه­‌ها رویکردی میان رشته‌­ای هم در پیش گرفته و رئالیسم و ناتورالیسم در ادبیات را از راه قیاس همین سبک­‌ها در هنرهای بصری مثل نقاشی و سینما تبیین کرده است.
داستان کوتاه در ایران (داستان‌‌های مدرن): هدف اصلی جلد دوم هم همان است که در جلد قبلی آمده فقط با این تفاوت که داستان کوتاه مدرن در ایران را بررسی می‌‌کند. داستان­‌هایی مانند ایستگاه از طاهره علوی، باغ تابناک از محمد کشاورز، مردی که برنگشت از سیمین دانشور. همچنین در دیگر فصل‌­ها داستان کوتاه مدرن را با شعر غنایی تحلیل می­‌کند مانند شعر ندای آغاز از سهراب سپهری. جلد دوم به موضوعات بسیار دیگر و آثار فراوانی اشاره می­‌کند که مجموعه کاملی از داستان و شعر مدرن و غنایی در اختیار مخاطب قرار می‌­دهد و در آخر هم به داستان­‌های کوتاه امپرسیونیستی می‌­پردازد.
داستان کوتاه در ایران(داستان‌­های پسامدرن): و جلد سوم این کتاب به تبیین و معرفی داستان‌‌نویسی پسامدرن اختصاص دارد که متأخرترین جریان در داستان کوتاه ایران است. داستان­‌هایی مانند پلکان از ابوتراب خسروی، صراحت و قاطعیت از بهرام صادقی و پرتره صادقی از احمد اخوت. از دیگر فصل‌­های جلد آخر می‌توان به فراداستان و فراتاریخ اشاره کرد که علاوه بر پرداختن به آن از داستان میزگرد سیمین دانشور نیز یاد می‌شود. همچنین به مبحث مهم مرگ مؤلف و ربط آن به پسامدرنیسم سخن می­‌گوید که داستان دو دقیقه­‌ای از بهرام مرادی نمونه­‌ای از منظر نظریه مرگ مؤلف است.
پس شما با تهیه و خواندن این سه جلد علاوه بر یادگیری اصول داستان کوتاه، تعداد قابل توجهی قصه هم در اختیار دارید که مجموعه را کامل‌­تر می­‌کند.